Page 47 - Nefes8TÜMÜ_Neat
P. 47

Türkiye’nin maden üretim sınıflamaları dikkate alındığında miktar olarak mineral yakıtların
              ağırla olduğu bunu endüstriyel minerallerin izlediği anlaşılmaktadır. Ancak tutar olarak dikkate
              alındığında ise demir ve ferro alaşımların % 50 civarında yer tuttuğu görülmektedir (Tablo 2).

              Tablo 2. 2019 yılı Türkiye maden üretim sınıflaması (World Mining Data, 2021)
                           Demir, Ferro  Demir dışı
                                                  Endüstriyel
                                            Değerli
                                                            Mineral
                                                                     Toplam
                  ÜRETİM
                            Alaşımlar
                                     Metaller
                                            Metaller
                                                            Yakıtlar
                                                                   (Boksit Dahil)
                                                   Mineraller
                 Miktar (Ton)
                            10 408 270
                                                           93 368 200
                                                                    138 921 175
                                                   32 515 449
                                     373 495
                                             281
                                                                     25.486
                                                             3.635
                                                    3.436
                                             1.872
                             15.345
                Tutar (milyon $)
                                      1.120

              Türkiye’nin  2021  yılı  maden  ihracat  ve  ithalatının  ürün  gruplarına  göre  miktar  ve  değer
              cinsinden  verileri Tablo  3’te  görülmektedir.  Buna  göre  en  çok  ihracattan  gelir  elde  edilen
              metalik cevherler ve  doğaltaşlar  olurken,  en  çok  ithalat  nedeniyle  döviz  çıkışı  enerji
              hammaddelerine yapıldığı anlaşılmaktadır (Şekil 1).

                Tablo 3. 2021 yılı Türkiye maden ihracat ve ithalatının ana ürün gruplarına göre miktar ve değer cinsinden   Türkiye’nin 2021 yılı maden ihracat ve itha-
                                       durumları (MTA,2022)                    latının ürün gruplarına göre miktar ve değer
                                                                               cinsinden  verileri  Tablo  3’te  görülmektedir.
                                    İhracat     İhracat   İthalat    İthalat
                                   Miktar (ton)   Değer ($)   Miktar (ton)   Değer ($)   Buna göre en çok ihracattan gelir elde edi-
                                                                               len metalik cevherler ve doğaltaşlar olurken,
                Endüstriyel Hammaddeler   19.863.049    1.249.495.475    3.715.284    666.533.089
                                                                               en  çok  ithalat  nedeniyle  döviz  çıkışı  enerji
                Doğal Taşlar        8.470.095   2.107.532.627   212.296   89.120.033   hammaddelerine yapıldığı anlaşılmaktadır
                                   2.107.532.627   2.107.532.627   2.107.532.627   2.107.532.627   (Şekil 1).
                                                          212.296
                                                212.296
                                                                     212.296
                                    212.296
                Metalik Cevherler   10.741.215   2.162.020.128   11.845.944   2.254.981.270
                                   89.120.033   89.120.033   89.120.033   89.120.033   Bu rezervlerini her geçen yıl daha da iyi
                Enerji Hammaddeleri   367.624   48.977.281   38.429.411   4.655.088.458   bir şekilde değerlendiren sektör, özellikle
                GENEL TOPLAM       39.441.983   5.568.025.511   54.202.935   7.665.722.850   son dönemlerde büyük firmaların yapmış
                                                                               oldukları yatırımlarla ve entegre üretim ya-
                                                                               pan tesislerin de devreye girmesiyle son 30
                                                                               yılda  hızla  büyüyerek,  maden  ihracatının
                                                                               neredeyse yarısını doğal taşlar karşılamış;
                                                                               dünya Doğaltaş üretiminde 5 büyük üreti-
                                                        olumlu ilerlemeler kaydedilmiştir. Yaklaşık otuz-kırk yıl önce ocak işletmelerinden, fabrikada
                                                                               ciden birisi konumuna yükselmiştir (Yılmaz
                                                                               ve Safel, 2004). Türkiye doğal taş sektörü-
                                                        levha, plaka ve fayans üretimine ve atölyelerde mermer işlenilmesine yarayan makinelere kadar
                                               bölümü ekonomik yönden değerli hale girmiş, diğer yandan birçok ocak ise belirli bir yatırımın
                                                                               nün veri analizleri, ülkenin geçirdiği siyasal,

                                                        her şeyi dışarıdan ithal eden Türkiye, bu cihazları ve sarf malzemelerini artık kendisi üretir hale
                                               ardından ekonomik olmamaları veya üretilen taşın kalitesinin uygun olmaması yönünden terk
                                                                               ekonomik ve toplumsal değişimlerle birlikte
                      Şekil 1. 2021 yılı Türkiye maden ihracatının mal gruplarına dağılımı (İMMİB, 2022).   ele alındığında, sektörde uzun vadeye dayalı  Yavuz,  2002;  2003).
                                                        gelmiş,  hatta  teknoloji  ihraç  eder  durumuna  ulaşmıştır  (Erdoğan  ve
                                               edilmiştir.  Aynı  dönem  içerisinde  Doğu  ve  Güneydoğu  Anadolu  Bölgelerinde  yeni  birçok
                 planların önemini net bir şekilde ortaya koymaktadır. 1980’lı yılların ilk yarısından sonra ihracata dönük yatırımların
                                               mermer ocağı ilk kez bulunmuş ve faaliyete geçmiştir (Erdoğan ve Yavuz, 2002; 2003).  paralellik  arz  etmekte  ve
                                                        Türkiye’nin  üretimindeki  bu  artış,  dış  alım  talebi  ile  önemli  bir
                 artması ve yabancı sermaye yatırımlarının da özendirilmesiyle ihracatta kalıcı bir artış eğiliminin yakalandığı görül-
                 mektedir (Eraslan vd. 2008).           Türkiye  ihracat  yapan  ülkeler  arasında  ilk  sıralarda  yer  almaktadır.  Mermer,  Doğaltaş  ve
                 Türkiye ekonomisinin 1980'li yıl-      teknolojileri  ihracatı,  toplam  maden  ihracatımızın  yarısına  yakınını  tek  başına
                 lardaki yapısal dönüşümü, genel        gerçekleştirmektedir (Eraslan vd. 2008).
                 maden ihracatımızı olumlu yön-
                 de etkilediği gibi doğal taş ihra-
                 catımıza da aynı oranda yansı-         4. ÜLKEMİZİN DOĞAL TAŞ İHRACATI
                 mıştır. Doğaltaş ihracatının payı,
                 toplam ihracat içinde henüz çok        2021  yılında  doğal  taş  ihracatımız  2020  yılına  göre  miktarda  %20,31,  değerde  de  %20,54
                 önemli bir paya sahip olmamak-         oranında  artış  kaydederek,  7,78  milyon ton  karşılığı  2,09 milyar $  olarak  gerçekleşmiştir.
                 la birlikte kaydedilen önemli ge-
                 lişmeler sektörün uzun vadede          Dünya doğal taş ticareti potansiyelinin büyük bir kısmını oluşturan işlenmiş doğal taş ürünleri
                 önemli atılımlar yapabilecek ka-       2021 yılında, doğal taş ihracatımızdan yaklaşık %61,32 pay alırken, blok ürünler ise %38,68
                 pasitede olduğunu göstermek-
                 tedir. Bu artışlara paralel olarak     pay almıştır. Söz konusu dönemde, doğal taş ihracatının yapıldığı ülkelerin başında 615,07
                 mermer sanayinde makine ve             milyon dolarla Çin Halk Cumhuriyeti gelmektedir. Bu ülkeye olan ihracat  ımızda bir önceki
                 teçhizat yönünden de olumlu            yılın aynı dönemine oranla % 13,95 oranında artış kaydedilmiştir. Çin’i sırasıyla 462,03 milyon
                 ilerlemeler kaydedilmiştir. Yak-           Şekil 2. Türkiye’nin Önemli Mermer Yatakları Haritası (MTA, 2022)
                                                        dolarla ABD, 98,46 milyon dolarla Fransa, 98,06 milyon dolarla Irak ve 95,48 milyon dolarla
                 laşık otuz-kırk yıl önce ocak işletmelerinden, fabrikada levha, plaka ve fayans üretimine ve atölyelerde mermer iş-

                 lenilmesine yarayan makinelere kadar her şeyi dışarıdan ithal eden Türkiye, bu cihazları ve sarf malzemelerini artık
                                                        Hindistan izlemektedir. Aşağıda bulunan grafik ve şekillerde son 10 yılda gerçekleşen doğal
                                               Bu  rezervlerini  her  geçen  yıl  daha  da  iyi  bir  şekilde  değerlendiren  sektör,  özellikle  son
                 kendisi üretir hale gelmiş, hatta teknoloji ihraç eder durumuna ulaşmıştır (Erdoğan ve Yavuz, 2002; 2003). Türkiye’nin
                                                        taş  ihracatımız  ve  bunların  ürün  çeşidine  göre,  ihracat  edilen  ülkelere  göre  dağılımları
                 üretimindeki bu artış, dış alım talebi ile önemli bir paralellik arz etmekte ve Türkiye ihracat yapan ülkeler arasında ilk
                                               dönemlerde büyük firmaların yapmış oldukları yatırımlarla ve entegre üretim yapan tesislerin
                 sıralarda yer almaktadır. Mermer, Doğaltaş ve teknolojileri ihracatı, toplam maden ihracatımızın yarısına yakınını tek
                                                        gösterilmektedir (Şekil 3-7) (İMİB,2022).
                                               de devreye girmesiyle son 30 yılda hızla büyüyerek, maden ihracatının neredeyse yarısını doğal
                 başına gerçekleştirmektedir (Eraslan vd. 2008).

                                               taşlar karşılamış; dünya Doğaltaş üretiminde 5 büyük üreticiden birisi konumuna yükselmiştir
                 4. ÜLKEMİZİN DOĞAL TAŞ İHRACATI
                                               (Yılmaz ve Safel, 2004). Türkiye doğal taş sektörünün veri analizleri, ülkenin geçirdiği siyasal,
                 2021 yılında doğal taş ihracatımız 2020 yılına göre miktarda
                 %20,31, değerde de %20,54 oranında artış kaydederek, 7,78
                                               ekonomik  ve  toplumsal  değişimlerle  birlikte  ele  alındığında,  sektörde  uzun  vadeye  dayalı
                 milyon ton karşılığı 2,09 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dün-
                                               planların  önemini  net  bir  şekilde  ortaya  koymaktadır.  1980’lı  yılların  ilk  yarısından  sonra
                 ya doğal taş ticareti potansiyelinin büyük bir kısmını oluşturan
                                               ihracata  dönük  yatırımların
                 işlenmiş doğal taş ürünleri 2021 yılında, doğal taş ihracatımız- artması  ve  yabancı  sermaye  yatırımlarının  da  özendirilmesiyle
                 dan yaklaşık %61,32 pay alırken, blok ürünler ise %38,68 pay
                                               ihracatta kalıcı bir artış eğiliminin yakalandığı görülmektedir (Eraslan vd. 2008).
                 almıştır. Söz konusu dönemde, doğal taş ihracatının yapıldığı

                 ülkelerin başında 615,07 milyon dolarla Çin Halk Cumhuriyeti
                                               Türkiye ekonomisinin 1980'li yıllardaki yapısal dönüşümü, genel maden ihracatımızı olumlu
                 gelmektedir. Bu ülkeye olan ihracatımızda bir önceki yılın aynı
                 dönemine oranla % 13,95 oranında artış kaydedilmiştir. Çin’i
                                               yönde etkilediği gibi doğal taş ihracatımıza da aynı oranda yansımıştır. Doğaltaş ihracatının
                 sırasıyla 462,03 milyon dolarla ABD, 98,46 milyon dolarla
                                               payı, toplam ihracat içinde henüz çok önemli bir paya sahip olmamakla birlikte kaydedilen
                 Fransa, 98,06 milyon dolarla Irak ve 95,48 milyon dolarla Hin-
                                               önemli  gelişmeler  sektörün
                 distan izlemektedir. Aşağıda bulunan grafik ve şekillerde son  uzun  vadede  önemli  atılımlar  yapabilecek  kapasitede  olduğunu
                 10 yılda gerçekleşen doğal taş ihracatımız ve bunların ürün
                                               göstermektedir. Bu artışlara paralel olarak mermer sanayinde makine ve teçhizat yönünden de
                 çeşidine göre, ihracat edilen ülkelere göre dağılımları göste- Şekil 3. Türkiye doğaltaş ihracatının son 10 yıldaki değeri (İMİB,2022).
                 rilmektedir (Şekil 3-7) (İMİB,2022).
 46  NEFES  LİK   SAYI 08-2023                                                           SAYI 08-2023  NEFES  LİK  47
                                                                                                                 6.06.2023   00:03:51
       e-Nefes8.indd   47
       e-Nefes8.indd   47                                                                                        6.06.2023   00:03:51
   42   43   44   45   46   47   48   49   50   51   52