Page 232 - Research Design

212 การออกแบบการวิจัยสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้าง
- ผสู้ งั เกตตอ้ งเขํา้ ถงึ ควํามนกึ คดิ อํารมณค์ วําม รู้สึก (empathetic) ของผู้คนที่อยู่ในสถํานกํารณ์หรือ ผู้ถูกสังเกต เพ่ือทําควํามเข้ําใจควํามรู้สึกในบริบทนั้น แต่กํารเข้ําร่วมรู้สึกถึงอํารมณ์มีควํามเส่ียงต่อกํารเกิด ควํามลํา เอยี งและควํามนํา่ เชอื่ ถอื ของกํารตคี วํามขอ้ มลู (Zeisel. 1981: 113)
- กํารสงั เกตกํารณต์ อ้ งมองเหน็ ถงึ กลไกกํารเกดิ ขึ้นของพฤติกรรมน้ันๆ (dynamic) ควํามเกี่ยวเนื่อง กํารส่งต่อกันของพฤติกรรม (Zeisel. 1981: 115) เช่น ในสํา นกั งําน พนกั งํานมกั เดนิ คยุ ไปมําระหวํา่ งโตะ๊ เพอื่ น ร่วมงํานอย่ํางผ่อนคลําย แต่เมื่อผู้บริหํารสํานักงํานเดิน เข้ํามําหรือนั่งอยู่บริเวณภํายในพ้ืนท่ีทํางําน พนักงําน จะนงั่ ทํา งํานในพนื้ ทท่ี ํา งํานของตนเองอยํา่ งขะมกั เขมน้ เป็นต้น
- ควํามยืดหยุ่นของวิธีกํารสังเกตกํารณ์ (variably intrusive) กํารรักษําระยะระหว่ําง ผสู้ งั เกตกํารณแ์ ละผคู้ นในสถํานกํารณม์ กี ํารปรบั เปลยี่ น ได้ตํามเหมําะสม (Zeisel. 1981: 116) เช่น ระดับกําร มสี ว่ นรว่ มในสถํานกํารณ์ ผสู้ งั เกตอําจทํา ตวั เปน็ เสมอื น หนงึ่ ผคู้ นในสถํานกํารณน์ นั้ แลว้ ทํา กํารสงั เกตโดยทผี่ คู้ น ไม่รู้ตัว หรือทําตัวให้ผู้คนในสถํานกํารณ์รู้ตัวว่ํามีคน สงั เกตอยู่ ทง้ั นขี้ น้ึ อยกู่ บั ประเดน็ กํารวจิ ยั และบรบิ ทของ กํารเก็บข้อมูล
พนื้ ฐํานกํารสงั เกตกํารณ์ ในชว่ งเรมิ่ ตน้ ทํา ควําม เข้ําใจสถํานกํารณ์และบริบท ญําน เกห์ล และเบร์กิตติ สวําร์ (2013/2561) ในหนังสือวิธีเรียนรู้ชีวิตสําธํารณะ ไดแ้ นะนํา ผสู้ งั เกตกํารณว์ ํา่ สํามํารถเรมิ่ กํารวํางแผนเพอ่ื จัดระบบกํารสังเกตด้วยกํารตอบคําถํามต่อไปนี้
คําถํามท่ี 1 จานวนเท่าไร เป็นกํารนับจํานวน คนที่มีพฤติกรรมน้ันๆ หรือสํามํารถนับจํานวน พฤติกรรมที่เกิดข้ึน เช่น มีคนจํานวนเท่ําไรท่ีเดินอยู่ ยืนคุย นั่ง มีกี่คนที่หยุดมอง เป็นต้น กํารนับจํานวน เปน็ กํารสรํา้ งใหเ้ กดิ ตวั เลขแลว้ ตคี วํามหมํายสํามํารถใช้ ในกํารบอกปรมิ ําณ เปรยี บเทยี บระหวํา่ งชว่ งเวลํา กอ่ น และหลังกํารเกิดข้ึนของโครงกําร
คําถํามที่ 2 ใคร หรือกับใครบ้าง คนที่ใช้พ้ืนที่ เป็นใครบ้ําง เพ่ือทําให้เกิดควํามเฉพําะเจําะจงและ ข้อมูลมีควํามหมํายมํากขึ้น เช่น เพศ อํายุ เด็ก คนชรํา ทุพพลภําพ อย่ํางไรก็ตํามกํารสังเกต จะมีควํามคลําด เคลอ่ื นและไมแ่ มน่ ยํา ในกรณที ขี่ อ้ มลู ไมส่ ํามํารถแยกได้ ด้วยสํายตํา เช่น อําชีพ กํารงําน ฐํานะ อําจต้องใช้ร่วม กับวิธีกํารสัมภําษณ์ร่วมด้วย
คําถํามที่ 3 ท่ีไหน กํารเกิดข้ึนของพฤติกรรม กิจกรรมเกิดข้ึนที่ไหน ตําแหน่งใด ทิศทํางใด ในบริบท ไหน เช่น คนยืนกันหนําแน่นตรงไหน ตรงไหนที่ไม่ได้ ถูกใช้งําน ผู้คนเดินไปในเส้นทํางใด ทั้งนี้อําจสังเกตถึง สิ่งที่เกี่ยวเนื่องกับพฤติกรรม เช่น ร่มเงํา เสํา ประตู ทํางเข้ํา เฟอร์นิเจอร์ เป็นต้น