Page 449 - หนังสือเมืองลับแล(ง)
P. 449
สำหรับเมืองด้งนั้นคาดว่าเป็นชื่อที่ตกค้างมาตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถที่ได้เมืองเชียง
ชื่นคืนเป็นของกรุงศรีอยุธยาแล้ว ได้เปลี่ยนชื่อเมืองเป็น “สวรรคโลก” แล้วเพื่อเป็นการให้พื้นที่เดิมที่หมืนด้ง
่
นครเคยมารั้งราชการและเป็นการเชิดชูเกียรติของหมื่นด้งนคร จึงได้ตั้งชื่อว่า “เมืองด้ง” ซึ่งพบว่า ทำเนียบ
ท้องที่หัวเมือง กระทรวงมหาดไทย รหัส ป.๗๓๙ รักษาไว้ที่หอสมุดดำรงราชานุภาพ วังวรดิศ กรุงเทพฯ ได้พิมพ์
รายชื่อเมืองในความปกครองของเมืองสวรรคโลกก่อน พ.ศ. ๒๔๓๕ มี ๖ เมือง ประกอบด้วย (๑) เมืองด้ง, (๒)
เมืองวิเศษชัยสัตย์, (๓) เมืองบางยม, (๓) เมืองบางขลัง, (๔) เมืองศรีพนมมาศ (๕) เมืองพิรามรง และ (๖) เมือง
บางขัง ทำให้ทราบว่า “เมืองด้ง” เป็นเมืองที่มีฐานะเป็นเมืองย่อยเมืองหนึ่ง ผู้ปกครองเมืองด้งมีทินนามว่า
“พระเมืองด้ง” เป็นผู้ว่าราชการเมือง มี “หลวงชนะสงคราม” เป็นปลัดเมือง
ในสมัยรัตนโกสินทร์ ได้ปรากฏชื่อ “เมืองด้ง” เป็นครั้งแรกในเอกสารจดหมายเหตุเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๘
้
(หอจดหมายเหตุแห่งชาติ ร.๕ ม.๒. ๑๒ก/๗ ใบบอกเมืองสวรรคโลก จ.ศ. ๑๒๔๗ แผ่นที่ ๕๑ – ๕๓) เมืองดง
ปรากฏอยู่ในเรื่องอนุญาตให้พระกำแหงสงคราม ปลัดเมืองสวรรคโลก เช่าทำป่าไม้ขอนสักห้วยแม่ราก แม่สิน
แขวงเมืองด้งกำหนด ๕ ปี มีเสียเงินค่าตอตามพระราชบัญญัติและพิกัดอัตรา (หอจดหมายเหตุแห่งชาติ รล.-
ี่
ตราน้อย เล่มท ๔๕ จ.ศ. ๑๒๕๒ (พ.ศ. ๒๔๓๓) หน้าที่ ๒๑๕ – ๒๑๗)
๒. อำเภอเมืองด้ง
พระบาทสมเด็จพระจลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระบรมราชโองการจัดตั้งกระทรวงมหาดไทยขน เมื่อ
ึ้
ุ
วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๕ และได้ทรงมอบหมายให้ พระเจ้าบรมวงษ์เธอ (พระองค์เจ้าดศวรกุมาร) กรม
ิ
หลวงดำรงราชานุภาพ (พระยศขณะนั้น ; ต่อมาในรัชกาลที่ ๗ ได้เลื่อนพระอิสริยยศเป็น สมเด็จฯ กรมพระยา)
เป็นองค์ปฐมเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย จึงจัดตั้งมณฑลเทศาภิบาลเป็นการปกครองในส่วนภูมิภาคสังกัด
กระทรวงมหาดไทย ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ รวมเอาเมืองในเขตหัวเมืองเหนือรวมเป็นมณฑล
เรียกว่า “มณฑลพิษณุโลก” (บ้างก็สะกดว่า “พิศณุโลกย์” หรือ “พิศณุโลก” ก็มี) ใน พ.ศ. ๒๔๓๗ ครอบคลม
ุ
พื้นที่ภาคกลาง (ตอนบน) ในปัจจุบัน มีเมืองในมณฑลพิษณุโลก ๕ เมือง คือ เมืองพิษณุโลก, เมืองพิจิตร, เมือง
สุโขทัย, เมืองพิชัย และเมืองสวรรคโลก มีข้าหลวงประจำมณฑลท่านแรกคือ เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐศักดฯ
ิ์
(เชย กัลยาณมิตร)
หลังจากมีการตั้งมณฑลเทศาภิบาล เมืองสวรรคโลก จึงได้เป็นเมืองในสังกัดมณฑลพิษณโลก มีอำเภอ
ุ
้
ในความปกครอง ๒ อำเภอ คือ อำเภอสวรรคโลกกับอำเภอเมืองดง 1
1 หอสมุดดำรงราชานุภาพทำเนียบหัวเมือง ร.ศ. ๑๑๘ รหัส ป. ๗๔๐ วังวรดิศ กรุงเทพมหานคร หน้าที่ ๒๖ – ๒๘
ตรงกับ พ.ศ. ๒๔๔๒
เจ้าหมื่นด้งนคร : ผีอารักษ์ และมายาคติทางประวัติศาสตร์
หน้า ๖๕
