Page 450 - หนังสือเมืองลับแล(ง)

ซึ่งเมืองด้งได้ถูกยกฐานะจาก “เมือง” เป็น “อำเภอ” เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๗

ึ
ที่ว่าการอำเภอเมืองด้ง ตั้งอยู่บริเวณบ้านปลายนา (หมู่ที่ ๓ ตำบลบ้านตก ในปัจจุบัน) มีหลวงศรีเทพ
บาล (น้อย รุ่งเรือง) เป็นนายอำเภอคนแรก แต่เนื่องจากการคมนาคมไม่สะดวก เพราะสมัยนั้นต้องใช้การ

้
คมนาคมทางน้ำโดยใช้เรือเป็นพาหนะสำคัญ จึงย้ายที่ว่าการอำเภอเมืองด้งมาตั้งอยู่ริมแม่น้ำยมดานตะวันออก
(บริเวณหมู่ที่ ๑ บ้านป่างิ้ว ตำบลป่างิ้ว อำเภอศรีสัชนาลัย ในปัจจุบัน) แต่ยังคงใช้ชื่ออำเภอเมืองด้งเช่นเดิม
ี
ต่อมาที่ว่าการอำเภอถูกโจรปล้นเผาทิ้งเสียหายอย่างมาก ปรากฏตามจดหมายเหตุของพระยาพิศาลครี
(ทับ สุขะเนนย์) ว่าพระยาพิศาลคีรีได้รับตำแหน่งนายอำเภอศรีสัชนาลัย เมื่อวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๑
1
เมื่อไปถึงก็พบที่ว่าการอำเภอซึ่งเป็นสถานที่ราชการสำคัญทเขตการปกครองส่วนภูมิภาค ตั้งอยู่กลางป่า หมู่ ๑
ี่
ไม่มีเรือนของราษฎรปลูกสร้างอยู่รายรอบแต่อย่างใด พระยาพิศาลคีรีจึงพร้อมด้วยหลวงศรีเทพบาล (โต๊ะ) นาย

ปลื้มสมุห์บัญชี นายเสริม นายสงัด นายกลาย เสมียน ขอแรงราษฎรตัดเสาเลื่อยไม้ ยกศาลอำเภอขึ้นใต้บ้าน

ั
หาดเสี้ยว วันที่ ๑ มิถุนายน ร.ศ. ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๔๑) ยกศาลอำเภอรูปทรงมะลิลา ๑ หลง ด้วยเครื่องไม้สัก ขื่อ
ยาว ๘ ศอก พาไลรอบ ๔ ด้าน ยาว ๖ วา กว้าง ๔ วา ฝากระดานพื้นกระดานมุงกระเบื้องเกล็ด

จากจดหมายเหตุของพระยาพิศาลคีรี (ทับ สุขะเนนย์) จะเห็นได้ว่าได้มีการย้ายที่ว่าการอำเภอเมืองด้ง

จากบ้านป่างิ้วมายังบ้านหาดเสี้ยว (ที่ตั้งตัวอำเภอศรีสัชนาลัยในปัจจุบัน) เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๑

ในประชุมพงศาวดาร ตอนเงี้ยวปล้นเมืองแพร่ พ.ศ. ๒๔๔๕ เป็นโทรเลขจากพระยาสวรรคโลก มีไปถึง
2
3
เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย บางปะอิน ที่ ๑๖ กล่าวว่า “โทรเลขที่ ๓ ทราบเกล้าแล้ว ทางที่จะไปเมืองแพร่
นอกจากไปทางเมืองลอง ซึ่งเป็นทางลัดคือ

๑. ไปทางนาต้นจันทน์ ห้วยแม่ลากและแยกไปทางลำฮ่องร่วมจากทางอุตรดิตถ ไปแพร่เหนือเขา
์
พลึง
๒. ทางไปบ้านนาปากั้งแยกตามห้วยแม่สุงไปออกแม่พวก

๓. จากนาปากั้งแยกไปนาพูนรวมทาง (๒) ทางนี้ไปรวมทางหลวงจากอุตรดิตถ์ ไปแพร่เหนือเขาพลึง

๔. ทางแยกจากนาพูนไปบ่อแก้วเลยไปแพร่” ทางนาต้นจั่น จากเอกสารนี้ทำให้เห็นว่าเส้นทางจาก
อำเภอเมืองด้งเข้ามาที่เมืองด้งไปยังบ้านนาต้นจั่นมีทางสัญจรเชื่อมไปยังจังหวัดอุตรดิตถ์และแพร่ได้ ซึ่งใน

ปัจจุบันยังมีการใช้เส้นทางนี้ในการสัญจรของคนท้องถิ่นอยู่

1 พระยาพิศาลคีรี ก่อนที่จะมารับตำแหน่งนายอำเภอด้ง ได้เป็นที่ “พระอุตรดิฐาภิบาล” รับราชการในเมืองอุตรดฐ
ิ
ี่
(เมืองบางโพเก่า) ; หอสมุดดำรงราชนุภาพทำเนียบหัวเมือง ร.ศ. ๑๑๘ รหัส ป.๗๔๐ วังวรดิศ กรุงเทพมหานคร หน้าท 26-
28 จดหมายเหตุฉบับนี้พิมพ์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๒.
2 พระยาสวรรคโลก ได้รับทินนามเป็น “พระยาวิชิตภักดี ศรีสุรสงคราม รามราชแสนยาธิบดี ศรีสัชนาไลย อภัยพริย
ิ
พาหุ” ผู้ที่ได้รับพระราชทานยศเป็นพระยาสวรรคโลกคนสุดท้ายคือ “มั่ง” ได้รับพระราชทานนามสกุล “วิชิตนาค”
3 ประชุมพงศาวดาร ตอนเงี้ยวปล้นเมืองแพร่ พ.ศ. ๒๔๔๕ พิมพ์เป็นบรรณาการในโอกาสฉลองสัญญาบัตรพดยศ
ั
พระธรรมรัตนากร วัดพระบาทมิ่งเมือง จังหวัดแพร่ วันจันทร์ที่ ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๖, หน้า ๓๕.

เจ้าหมื่นด้งนคร : ผีอารักษ์ และมายาคติทางประวัติศาสตร์

หน้า ๖๖