Page 465 - หนังสือเมืองลับแล(ง)
P. 465
้
๓. ประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮงสรงน้ำเจ้าหมื่นดง
ประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮงสรงน้ำเจ้าหมื่นด้ง เป็นประเพณีโบราณเชื่อว่า “โฮง” นี้เป็นที่สถิตของดวง
้
วิญญาณเจ้าหมื่นด้งนคร ขุนทหารแม่ทัพผู้ซื่อสัตย์แห่งลานนาเชียงใหม่ จัดขึ้นหลังวันสงกรานต์ คือ การเปลยน
ี่
ิ
ุ
ั
ราศีศักราชใหม่โดยกำหนดจดที่พระอาทตย์ย้ายจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ คือวันที่ ๑๓ เมษายน เป็นวันสงขาร
ล่องตามความเชื่อของชาวล้านนา นับมาอีก ๗ วันคือวันที่ ๑๙ เมษายน (หากปีใดวันที่ ๑๙ เมษายน ตรงกับวัน
้
พระก็จะเลื่อนเป็นวันที่ ๒๐ เมษายน) เชื่อว่าเป็นวันที่หมื่นด้งนครถูกประหารชีวิตที่เมืองเชียงใหม่ ชาวเมืองดง
้
จึงได้ตั้ง “โฮง” ไว้ที่ม่อนเขา (ห่างจากวัดต้นสนโพธาราม ๑๐๐ เมตร) เป็นที่สถิตของดวงวิญญาณหมื่นดงนคร
ในอดีตเคยมีช้างมาเข้าร่วมกว่า ๑๐๐ เชือก ในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ มีช้างมาเข้าร่วมกว่า ๖๖ เชือก
ประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮง เป็นประเพณีที่ชาวเมืองด้งให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก โดยในแต่ละชุมชนจะ
จัดเครื่องสักการะมาถวายยังโฮงหลวงนี้ ซึ่งหมื่นด้งนครน่าจะเป็นผู้ที่มีความสามารถในการควบคุมช้าง จาก
ประวัติของหมื่นด้งนครได้มีช้างเชือกสำคัญชื่อ “พลายไชยสงคราม” จึงกำหนดรูปแบบงานให้มีการทำขวัญชาง
้
และเลี้ยงอาหารแก่ช้างในช่วงเช้า แล้วนำช้างมาเข้าขบวนแห่ กำหนดตั้งขบวนแห่ตั้งแต่โรงเรียนบ้านตึก (หมู่ ๒)
ไปยังศาลเจ้าพ่อเขามุ้ง แล้วแห่อัญเชิญเครื่องสักการะตามทาง (ทวนเข็มนาฬิกา หรือ อุตราวัฏ) มาทางวัดต้น
สนโพธาราม แล้วขบวนช้างจะขึ้นไปแห่เวียนซ้าย (อุตราวัฏ) รอบโฮงหลวง แล้วนำน้ำอบของแต่ละชุมชนขึ้นบน
ี
โฮง ตามประเพณีท้องถิ่นยังได้จัดทำ “ตุง” หรือ ธงผ้า เขียนรูปช้าง, ม้า, คน, นก, พานเงิน – ทอง และเจดย์
ปักถวายทุกศาล แห่งละ ๑ ตุงด้วย
เครื่องสักการะที่ได้นำมาถวายได้แก่หมูหาบ หมูติ้ว หมูคอน (ในปัจจุบันได้ปรับเปลี่ยนเป็นหัวหมูต้ม
ื่
แทน) เครื่องหมากพลู พนมศรี ที่จะขาดไม่ได้คือเหล้าที่ทำจากข้าวเหนียวดำ เชอว่าหมื่นด้งนครโปรดปรานมาก
้
ที่โฮงหลวงจะมีคนทรงเจ้าหมื่นด้ง, เจ้าพ่อเขามุ้ง, เจ้าพ่อเขาหิน และเจ้าพ่อเหล็กไฟ เมื่อขบวนแห่ชาง
มารอบโฮงคนทรงจะเป็นผู้ประพรมน้ำมนต์แก่ช้างและผู้มาร่วมงานเพื่อความเป็นสวัสดิมงคล
หลังจากมีการจัดสร้างอนุสาวรีย์เจ้าหมื่นด้งนคร จงได้แห่ขบวนช้างและเครื่องสักการะไปถวายท ี่
ึ
อนุสาวรีย์และทำพิธีสรงน้ำอนุสาวรย์โดยข้าราชการและประชาชน
ส่วนน้ำอบ – น้ำหอมที่ใช้ในงานแห่น้ำขึ้นโฮง จะทำจาก ๑) เมล็ดฝ้ายเผาไฟ (แก่นฝ้าย) ๒) แก่นสัก ๓)
แก่นสน ๔) ลูกมะกรูดเผาไฟ ๕) ขมิ้นต้มแล้วตำ ๖) รากแหน่ง ๗) หัวเปราะ ๘) ใบเนียม ๙) ดอกคำฝอย ๑๐)
ฝักส้มป่อย
้
ั
ึ
้
แต่เดิมมีการจัดมหรสพอย่างลานนาได้แก่ ซอปี่ และฟ้อนโบราณ ต่อมาเมื่อกาลสมัยเปลี่ยนไปจงไดจด
ให้เป็นมโหรีปี่พาทย์มอญถวายแทน
เจ้าหมื่นด้งนคร : ผีอารักษ์ และมายาคติทางประวัติศาสตร์
หน้า ๘๑
