Page 29 - STAV broj 385

je nazvana “Pojas i put” (“Yi-dai Yi-lu”)
ili “Novi put svile”. Stoga, velika igra na
vrhu svijeta, u podnožju Himalaja, na-
stavlja se i traje i danas, ali je ovoga puta
u nju uključen veći broj globalnih i regi-
onalnih geopolitičkih sila: Kina, Indija,
Rusija, SAD, Pakistan i Iran. Pomenuti
roman u velikoj mjeri doprinio je popular-
nosti i interesu za fenomen obavještajnog
rada u 19. stoljeću. Prvi put u modernoj
povijesti roman uvodi tematiku rivalstva
velikih sila (great power rivalry) i raznih
intriga vezanih za ovaj fenomen. Radnja
romana situirana je pred kraj 19. stoljeća
i do u tančine opisuje narode, kulturu, re-
ligije, predrasude i običaje širom tadašnje
Indije. Roman portretira indijske bazare,
putne komunikacije, kao i profile različi-
tih ličnosti i ljudskih sudbina. Roman je
visoko ocijenjen od kritike, a doživio je
i ogromnu popularnost te je nagrađivan
prestižnim nagradama.
Pomenutu problematiku geopolitič-
kih igara i obavještajnog nadmudrivanja
u srednjoj Aziji u naše vrijeme najbolje je
opisao Peter Hopkirk, američki ekspert za
Srednju Aziju, i to u knjizi The Great Game:
The Struggle for Empire in Central Asia (Ve-
lika igra, borba za imperiju u Srednjoj Aziji).
Hopkirk opisuje pokušaje različitih zema-
lja da nadmudre jedna drugu i utječu u ko-
jem će pravcu i u čiju korist biti iskorištene većem broju, nije ispričana ili joj nije po- afere “Dreyfus” u Francuskoj, koja je od
ogromne zalihe nafte i plina iz Turkmenista- svećena pažnja koju zaslužuju. 1894. do 1906. potresala ovu zemlju, Fran-
na, Kazahstana i Uzbekistana. Ovoga puta cuska prenosi kontraobavještajne aktivno-
nadmetanje se vodi između Rusije i Kine. OBAVJEŠTAJNI RAT I RIVALSTVO sti na organizaciju “De Sûreté Générale”.
Iako s pozicija eurocentrizma, Hopkirk EVROPSKIH IMPERIJA Carska Rusija imala je jednu od najspo-
je izvanredno, gotovo na literaran način, Nastanak i razvoj modernih obavještaj- sobnijih obavještajnih službi koja je bila po-
opisao detalje obavještajnog nadmudriva- nih i kontraobavještajnih organizacijskih znata kao “Okhrana”. Osnovana je 1880, a
nja i geopolitičkih igara velikih sila koje se sistema potaknut je rivalstvom evropskih glavni zadatak ove službe bio je bavljenje
najviše lome i odvijaju u Afganistanu. Na kolonijalnih sila u Indiji i Srednjoj Aziji, obavještajnom djelatnošću u korist interesa
isti način, slične igre velikih sila, Rusije, dakle, uglavnom u islamskom svijetu. Tom Rusije. Fokus ruske kontraobavještajne služ-
Turske, SAD-a, Njemačke i nekih arapskih razvoju uveliko je doprinio ubrzani razvoj be bio je borba protiv političkog terorizma,
zemalja, danas se odvijaju na Balkanu, u nauke i tehnologije jer su nosioci političke ali najviše otkrivanje i ometanje revolucio-
zemljama gdje također žive muslimani. moći zaključili da je obavještajne aktivnosti narnih aktivnosti ljevičarskih organizacija
Hopkirk, iako je odlično opisao borbu im- bitno proširiti kako bi one uključivale ot- koje su operirale diljem teritorije Carske
perijalnih sila za kontrolu i resurse srednje krivanje neprijateljskih sistema i njihovih Rusije. Budući da je najveća opasnost za ru-
Azije, ipak nije posvetio adekvatnu pažnju operativaca na terenu. Tako je 1850. osnovan ski režim dolazila izvana, ova služba plani-
detaljima i senzibilitetima žrtava tih veli- “Evidenzbureau”, obavještajna organizacija rala je i izvodila svoje aktivnosti ponajviše
kih igara, dakle običnih ljudi čija je zemlja, Austro-Ugarske. Glavni zadatak spomenu- iz Pariza, gdje je djelovao ogranak službe.
Afganistan, oteta u ime širenja kršćanstva, te obavještajne organizacije bio je suzbija- Njen je šef u Parizu bio Pyotr Rackovsky.
otvaranja novih tržišta za evropske trgovce nje, praćenje i eliminacija prijetnje koju je “Ohkrana” je posebno poznata po korište-
i korporacije i stvaranje novih država kao za ovu imperiju prvenstveno predstavljao nju agenata provokatora koji su bili toliko
tampon-zona, u cilju zaštite sigurnosti ta- panslavenski pokret čija je glavna baza bila osposobljeni i uvjerljivi da su uspijevali pe-
dašnjih zapadnih kolonija. Priča pasivnih u Srbiji. Sličan pravac zauzimaju i druge netrirati u središte revolucionarnih ilegal-
učesnika “Velike igre”, iako su bili u daleko evropske sile u to vrijeme. Nakon poznate nih grupa, uključujući i među boljševike.
CIA ima dugu dokumentovanu historiju pokušaja atentata političkih lidera ili njihovog
svrgavanja s vlasti širom svijeta. Međutim, ova agencija bila je prisiljena da odustane od prljavih
poslova nakon što je to Američki senat otkrio i javno obznanio. Zanimljivo je da je 1975. godina
u SAD-u proglašena godinom obavještajnih afera. U toj godini američka centralna obavještajna
agencija bila je, prema riječima nekadašnjeg direktora Williama Colbyja, podvrgnuta najvećoj
provjeri koja je ikad primijenjena u historiji bilo koje obavještajne organizacije.

STAV 22/7/2022 29