Page 19 - STAV broj 187
P. 19
džematbašama da će im se oduzeti muhuro- Između Sabora i Skupštine
vi, radnicima na državnim cestama da neće
više dobivati zarade, a ostalim težacima da OD KRALJEVINE DO VIŠESTRANAČJA
će im se oduzeti erarni bikovi i konji ako
budu glasali za kandidata opozicije Niko- Nakon Prvog svjetskog rata 1. decembra 1918. godine stvorena je Kraljevina Srba, Hrva-
lu Divljana.“Lobiranje je urodilo plodom ta i Slovenaca, u koju je ušla i BiH. Narodno vijeće SHS za BiH formirano je 20. oktobra
zahvaljujući velikom broju činovnika pa 1918. godine, s poslanicima iz sva tri naroda. Prva narodna vlada imenovana je 3. novem-
je lista koju su protežirali dobila većinu bra 1918, a predsjednik Vlade bio je Atanasije Šola.
od 1.142 glasa. Do kraja septembra 1920. godine Narodno vijeće prestalo je raditi i sva vlast u BiH prešla
Na izborima za gradsko zastupstvo je na organe Centralne vlade u Beogradu. Privremena skupština zakazala je izbore za 28.
u Sarajevu vodila se oštra borba “dvije novembar 1920. Za 63 poslanička mjesta, koliko ih je bilo određeno za BiH, mandate su
muslimanske grupe” koje su predvodili osvojile: Jugoslavenska muslimanska stranka (24), Savez težaka (12), Narodna radikalna
bivši i tadašnji gradonačelnici: Esad ef. stranka (11), Hrvatska težačka stranka (7), Komunistička partija Jugoslavije (4), Hrvatska
Kulović i Fehim ef. Ćurčić. “Svi bira- pučka stranka (3) i Demokratska stranka (2). Na skupštinskim izborima 18. marta 1923, 8.
či u gradu Sarajevu birali su zajednički februara 1925, kao i vanrednim izborima za narodne poslanike Kraljevine SHS 11. septem-
gradske zastupnike, ali je broj gradskih bra 1927, najveći broj mandata u BiH dobile su Jugoslavenska muslimanska organizacija,
zastupnika za svaku pojedinu vjeroispo- Narodna radikalna stranka i Hrvatska republikanska seljačka stranka.
vijest bio unaprijed određen. Biralo se Atentat na kralja Aleksandra 1934. u Marseju u Francuskoj i imenovanje tročlanog Namje-
8 muslimana, po 4 pravoslavna i kato- sništva podstakli su izbore 5. maja 1935. s dva izborna bloka: Zemaljska lista s Bogoljubom
lika i dvojica Jevreja. Radi zajedničkog Jeftićem i lista Udružene opozicije s Vlatkom Mačekom na čelu. U Udruženu opoziciju uključile
glasanja obje muslimanske grupe napra- su se programski opozicione stranke: Seljačko-demokratska koalicija, Jugoslavenska musli-
vile su izborne sporazume s pojedinim manska organizacija, Davi-
grupama drugih vjeroispovijesti. Grupa dovićevo krilo Demokratske
Esada ef. Kulovića okupila je za svoju li- stranke i dijelom Zemljo-
stu veći dio Srba pravoslavnih, Hrvate radnička stranka. Izbore
katolike od Hrvatske narodne zajednice, je dobila Lista Bogoljuba
ogromnu većinu Jevreja, koji su prista- Jeftića sa 60,6% i 303
jali uz Ješuu D. Saloma i M. H. Jakoba mandata, a Lista udružene
Altarca”, piše Spaho. opozicije 37,4% glasova i
“Grupa Fehima ef. Ćurčića imala je 67 poslaničkih mandata.
za se sve činovničke glasove, od Hrvata Namjesništvo s knezom
katolika Hrvatsku katoličku udrugu i Je- Pavlom na čelu raspusti-
vreje koji su pristajali uz Avrama D. Sa- lo je Skupštinu i raspisalo
loma. Izborni proglas Kulovićeve grupe nove izbore za 11. decem-
potpisali su: Fadilbeg Fadilpašić, Avda- bar 1938, i to su bili i po-
ga Šahinagić, dr. Halidbeg Hrasnica, dr. sljednji izbori za Skupšti-
Orešković, Stjepan Zelenika, Filip Gru- nu u Kraljevini Jugoslaviji.
bišić, Jovo Pešut, dr. Dušan Jeftanović, dr. Nakon Drugog svjetskog
A. Radović, Ješua D. Salom, M. H. Jakob rata, Ustavotvorna skup-
Altarac i Girolamo Salom. Među musli- ština Jugoslavije sazvala
manima grupa Esada ef. Kulovića imala je izbore za 11. novembar
je tada neospornu većinu. Kandidati na 1945. Na izborima su se
listi Fehima ef. Čurčića pripadali su ta- pojavile dvije kutije. U jednu kutiju ubacivali su se glasovi za glavnu listu Narodnog fron-
dašnjoj Ujedinjenoj muslimanskoj orga- ta Jugoslavije, čiji je nosilac bio Josip Broz Tito, koja je dobila 90,48% glasova birača, a
nizaciji, koja je u Saboru imala veći broj druga je bila kutija bez liste s 9,52% glasova. To su bili rezultati za Saveznu skupštinu, a
muslimanskih poslanika i koja je zajedno slični rezultati bili su i za Skupštinu naroda. Od tog vremena uvedena je jednostranačka
s poslanicima Dimovićeve grupe i obje- komunistička vladavina, koja je na vlasti ostala do prvih višestranačkih izbora 1990. godine.
ma grupama hrvatskim u Saboru bila već Narodna skupština BiH, proizašla iz ZAVNOBiH-a, pripremala je izbore i saziv Ustavo-
obrazovala vladinu većinu. Poraz na op- tvorne skupštine, koja je trebalo da donese novi ustav BiH. Organizacija izbora bila je
ćinskim izborima ove muslimanske grupe povjerena Zemaljskoj izbornoj komisiji BiH, a izbori su održani 13. oktobra 1946. Na izbo-
značio bi i za njih, a donekle i za vladu rima se moglo glasati samo za jednu listu Narodnog fronta, a druga kutija, poznatija kao
poraz istom inaugurisane nove politike.” “ćorava”, nije imala istaknutu listu. Ustavotvorna skupština BiH sazvana je za 11. novem-
Glasačka mjesta bila su u zgradi pra- bar 1946, a mjesec dana kasnije proglasila je Ustav Narodne Republike BiH i nastavila
voslavne bogoslovije, zatim u zanatskoj je raditi pod imenom Narodna skupština NR BiH. Izbori za drugi poslanički saziv NS NR
školi, jevrejskoj školi, u gradskoj Vi- BiH održani su 3. decembra 1950. NS NR BiH održala je šest redovnih zasjedanja do
jećnici i vatrogasnoj kasarni. “Od oko 14. septembra 1953, kada je raspuštena.
4.000 upisanih birača, došlo je na bira- Izbori za narodne poslanike u Republičko vijeće i Vijeće proizvođača NS NR BiH održani
lište 3.150, dakle punih 75%. Radi ve- su 23. marta 1958. Skupštini je produžen mandat za godinu dana kada je raspuštena.
likog učešća birača, glasanje je trajalo Predsjednik je bio Đuro Pucar. Prema novom ustavu iz 1963. godine, izbori su održani 4.
dosta dugo.” Na izborima je pobijedila i 8. aprila 1965. i 9. i 23. aprila 1967. godine. U periodu od 1963. do 1967. predsjednik
Čurčićeva lista, pa su pristaše liste efen- NS bio je Rato Dugonjić, a nakon izbora 1967. tu je dužnost do 1971. godine preuzeo
dije Kulovića protestirale tražeći poni- Džemal Bijedić. Novih 38 amandmana na Ustav SR BiH, donesenih 11. aprila 1989, uči-
štenje izbora. Vlada je taj zahtjev odbila. nilo je kraj jednopartijskom sistemu uvođenjem izbornih listi, što je otvorilo vrata slobod-
Kasnije se saznalo kako su rezultati nim izborima i ukupnoj demokratizaciji društva.
izbora bili namješteni. n
STAV 4/10/2018 19
