Page 13 - STAV broj 271

ustaška emigracija. Ozbiljni historičari sla- evakuiranje hrvatskih zarobljenika kroz Divljak. Danas smo nastavili sa streljanjem.
žu se da se u Austriji našlo oko 200 hiljada britanske redove preko Lavamünda, na- Brigada je smeštena u gradu.” Dan kasnije
ustaša i domobrana, oko 100 hiljada Nije- trag prema Dravogradu i Mariboru, pod 21. srpska divizija šalje depešu: “Za OZNU.
maca, četnika, kozaka. Ono što je nama u pratnjom partizana. Uhvatili smo 2.000 hiljade Jugoslovenskih
BiH bitno jeste i činjenica da se u Austri- Na samom blajburškom polju nije bilo Nemaca iz Princ Eugen – pancer divizije.
ji našlo i oko 60 hiljada civila, uglavnom puno mrtvih. Masovna ubistva uslijedit će Hitno javite šta da radimo.” Istog dana iz
Hrvata iz Hercegovine, ali je i među njima na putu od Bleiburga prema Dravogradu i OZN-e odgovaraju: “Sve iz Princ Eugena
bilo mnoštvo Bošnjaka. Mariboru i nastaviti se širom Jugoslavije. likvidiraj, a ostalo šalji u logor.”
Prema izvještaju Treće armije, predalo se Nakon sastanka partizanskih boraca
PRVA STRIJELJANJA 18 divizija, dijelovi njemačkih divizija, di- Suhopolja 20. jula 1945. godine, zapisnik je
Partizani oslobađaju Zagreb 8. maja jelovi 7. SS divizije “Princ Eugen”, te ne- poslan ministru Andriji Hebrangu u Beo-
i već iste noći počinju prva strijeljanja, a koliko desetina hiljada civila. Štab Treće gradu. Partizani protestiraju zbog ubijanja,
zatim se kreće u čišćenje okoline Zagreba. armije navodi da je bilo oko 125.000 zaro- ali i zbog koloniziranja Srba i masovnog
Istog su dana britanske snage ušle u Kla- bljenika. Britanci u depeši od 19.5.1945. protjerivanja katoličkog življa. U zapisni-
genfurt, a 14. maja ustaške i domobranske navode kako se u Klagenfurtu i okolici ku se navodi kako je u junu 1945. godine
snage pod komandom Rafaela Bobana uspi- predalo 235.000 hrvatskih vojnika. bilo “dotjerano u Suhopolje nekoliko stoti-
jevaju nakratko razbiti partizanske snage i Početkom 1949. godine MUP FNRJ na zarobljenika” koje su “drugovi iz 4. ba-
preći austrijsku granicu. Stižu na polje kod saopćio je kako je u završnoj ofanzivi za taljona V. proleterske Crnogorske brigade”
Bleiburga, gdje su ih dočekale britanske konačno oslobođenje zemlje da je na tom Treće udarne divizije “otpremili u obližnju
snage koje su im zaustavile daljnje napre- prostoru zarobljeno oko 341.405 nepri- šumu i tamo sve potukli”, a da su ih “najpri-
dovanje. Partizani već tada oko Maribora jateljskih vojnika, da ih je poginulo oko je isprebijali, pa onda klali”. Još prije “nego
i Celja imaju otprilike 80 hiljada zaroblje- 100.000, ali se u izvještaju ne spominju civi- što su prešli na klanje zarobljenika brusi-
nih vojnika i civila. U dvorcu u Bleibur- li. Kako je uslijedilo masovno likvidiranje li su noževe po kućama i kupili štrikove”,
gu počinju pregovori o predaji hrvatskih zarobljenika u okolici Celja, ali i drugdje, a “kada su se vraćali u Suhopolje, govorili
snaga. Patrick D. Scott pregovara u ime što je počelo prodirati u javnost, Tito je 13. su narodu kako su ih klali”, te “da su ranije
britanskih snaga prvo s partizanskim ko- maja 1945. uputio zapovijed štabovima JA bili četnici, a onda su prešli u partizane”.
mandantima Milanom Bastom i Ivanom da najenergičnije i po svaku cijenu spriječe Konačno, o svemu što se dešava ogla-
Kovačićem, koji traže bezuvjetnu preda- “ubijanje ratnih zarobljenika i uhapšenika šava se tada vjerovatno najmoćniji čovjek
ju ili će u protivnom napasti na Bleiburg. od strane naših jedinica, pojedinih organa u Hrvatskoj, general Ivan Krajačić Stevo,
Nakon toga, na pregovore dolaze ustaški i pojedinaca”, a da osumnjičene za ratne načelnik OZN-e za Hrvatsku. “Drugovi,
generali Ivo Herenčić i Vjekoslav Servatzy, zločine treba predati vojnim sudovima. No prestanite konačno sa likvidacijom! Ne
te pukovnik Danijel Crljen. pojedine jedinice, iako im je Titova zapo- zato što ja možda žalim neprijatelja, ja ne
Scott im je na kraju razgovora rekao da vijed dostavljena, nisu se toga pridržavale. žalim ni moga oca, nego zato što se u na-
se moraju predati. Pripadnike hrvatskih OZNA je provodila istrage, a strijeljanja rodu kuje, ruje. Mi moramo nastojati da
vojnih snaga trebalo je tretirati kao ratne su vršile jedinice KNOJ-a. Dvadesetog maja nađemo nov način sa kojim ćemo iste ne-
zarobljenike, izuzev počinioca političkih 15. majevička brigada 17. istočno-bosanske prijatelje odstraniti. Mi imamo vojne sudo-
krivičnih djela kojima se trebao baviti sa- divizije po dolasku u Maribor izvještava Štab ve, sud nacionalne časti. Ima načina kako
veznički sud utemeljen radi rješavanja tog divizije: “Brigada je stigla dvadesetog u 6 pronaći neprijatelja, ući u njihove redove
problema, dok je civile trebalo nahraniti i sati. Povezali smo se s OZN-om. Zadatak i odstraniti ga na legalan način da izađemo
preko granice vratiti u Hrvatsku. Uslijedilo naše brigade je likvidacija četnika i usta- kao pobjednici. Mi treba zajedno sa partij-
je isticanje bijelih zastava u znak predaje ša, kojih ima dve i po hiljade. Juče nam je skim organizacijama na terenu da pokaže-
hrvatske vojske i civila, započela je predaja poginuo nesrećnim slučajem komandant mo da nismo oni kako su nas opisali. Svaki
oružja, svrstavanje te, sukladno dogovoru, drugog bataljona na streljanju drug Moma momenat člana OZN-e koji propusti neka
zna da je propustio jedan momenat koji će
protivnik iskoristiti...”
Mnogi od zarobljenih u Austriji za-
vršavali su u zatvorima, na sudovima, u
kažnjeničkim logorima ili na redovitom
odsluženju vojnog roka, gdje su neki iz-
gubili život. Dio bivših vojnika, što usta-
ša, što domobrana, ali i civila neposred-
no nakon što su njihova mjesta došla pod
nadzor novih komunističkih vlasti skrivali
su se kako bi spasili život. Poznati su pod
nazivom “škripari” i “križari”. Za njima
se tragalo sve do kraja 1947. godine, kada
su suđeni na smrt ili višegodišnju robiju.
“Škripari” i “križari” pojavljivali su se na
mnogim područjima Bosne i Hercegovine
i Hrvatske, uglavnom gdje je živjelo hrvat-
sko stanovništvo. Dio uhapšenih upućen
je opet u zarobljeničke logore kao bi radili
na izgradnji privrednih objekata, kao što
su omladinska pruga Šamac – Zenica – Sa-
rajevo i Hidrocentrale Jablanica. n

STAV 14/5/2020 13