Page 31 - STAV broj 244

američka armija. Više od polovine od ame-
ričkih 75 velikih inozemnih baza nalazi se
u Evropi. Do današnjeg dana Njemačka je
(nevoljni) domaćin za njih 25.
Stotinu i pet godina nakon izbijanja
Prvog svjetskog rata i 30 godina nakon
pada Berlinskog zida mlade generacije
Evropljana u školama uče o jedinstvu
jednog entiteta zvanog EU. Međutim,
čim se pojave ozbiljniji vanjski ili unu-
trašnji sigurnosni izazovi, dijelovi prave
istine, historijske Evrope ponovno izbi-
jaju na površinu. Ranije u Iraku, a sada
u Libiji, Maliju, Siriji i Ukrajini; Cent-
ralna Evropa oklijeva djelovati, atlants-
ka je nestrpljiva, skandinavska Evropa
nevini “pričekaj da vidimo” stav ustvari je Iredentizmi i separatizmi u Velikoj Bri- (zvanično) je neutralna i, dok se Istočna
nedvojbeno jasna poruka svima u Istočnoj taniji, Španiji, Belgiji, Francuskoj i Italiji ili Evropa poslušno priklanja, rusofonska
Evropi: Nikakav alternativni put neće biti Danskoj (Farsko otočje i Grenland) mnogo Evropa se protivi.
odobren. Od Istoka se naprosto očekivalo su stariji, jači i dublji. Unatoč tome, raspadi Faktori su višestruki i interpolarni.
da bude prikolica, da pasivno sluša i da se su u Istočnoj Evropi uzeli maha naglo i su- Počnimo sa značajnim prisustvom Kine u
ne angažira aktivno na vlastitim egzisten- rovo, dok je Atlantska Evropa ostala netak- Africi. Zatim, postoje veoma uspješni spo-
cijalno važnim pitanjima. To je jedini mo- nuta, a Centralna Evropa gospodarski se i razumi između Rusije i Njemačke o gaso-
gući odgovor kako genocid i proširenje EU teritorijalno čak bitno ukrupnjavala. Samof- vodu koji će, putem zaobilaženja Istočne
mogu istovremeno ići ruku pod ruku na tako ragmentirana, deindustrijalizirana, ubrzo Evrope, lišiti Istok bilo kakve dugoročne
malom kontinentu. Nije bilo iznenađenje prestarjela i razognjištena i deslavizirana, pregovaračke pozicije, a time će se izvrši-
onda da je Istok, ubrzo nakon odustajan- Istočna Evropa postala je najneutjecajniji ti djelotvoran rusko-njemački pritisak na
ja od potrage za izgubljenim identitetom, kutak svijeta, jedan od rijetkih preostalih baltičke zemlje, Poljsku i Ukrajinu. Riječ je
kapitulirao. Slijedio je njegov konačni ci- pokornih slušača. Poslušna i podatna, te o razmjernom topljenju američkih interesa
vilizacijski poraz: Slaveni Istočne Evrope stoga statična i rigidna usred dinamičnog i snage, što posljedično uzrokuje još jednu
tiho su predali sva svoja najvažnija pitanja i ustreptalog 21. stoljeća. rekalibraciju njihovih evropskih nakana.
– slavenstvo, antifašizam i vlastiti identitet Sve je to povezano, a istovremeno se pale
– u ruke svoje desnice te Rusiji na krajnjem PREZIRANJE SVOJIH ŽRTAVA zvona na uzbunu širom Evrope, primar-
istoku Evrope. Fizičko osvajanje evropskog istoka obič- no atlantske.
Neslavni poraz rusofonske Evrope u no je podrazumijevalo da je proširenje Unije Postaje jasno da, iako naizgled jedinst-
geopolitičkom i ideološkom sukobu sa na istok lažno predstavljano kao iznimna vena, Evropa jeste suštinski sastavljena od
Zapadom značio je kolosalne promjene vrlina umjesto onoga što ono stvarno jes- nekoliko segmenata, svaki od njih sa svojom
u Istočnoj Evropi. Dovoljno je sagledati te – hladni instrument realpolitike. Jasno vlastitom dinamikom, ostavštinom i svojom
geopolitičko okruženje tada najveće is- je da se prvenstveno desilo proširenje NA- političkom kulturom (razmatranjima, prio-
točnoevropske zemlje – Poljske. Sva tri TO-a pod vodstvom SAD-a, a tek zatim ritetima i strahovima). Atlantska i Central-
njena susjeda, DDR Čehoslovačka i SSSR EU poduhvat. Niti jedna istočnoevropska na Evropa su samopouzdane i sigurne na
nestali su preko noći. Današnje države zemlja naprosto nije ušla u EU prije nego se jednom kraju, dok su (EU i ne-EU) Istočna
koje graniče s Poljskom nove su pojave na prethodno pridružila NATO-u. Obje stra- Evropa i Rusija, s druge strane, nesigurne i
evropskoj političkoj karti. Dalje, ukoliko ne Atlantika jasno su shvatile da će kon- neuralgične, u stalnoj potrazi za dodatnim
želimo usporediti broj državnih disoluci- tradiktorna pozicija gorbačovljevsko-jel- sigurnosnim garancijama.
ja širom svijeta u posljednjih 50 godina, jcinovske Rusije u posthladnoratovskom “Amerika se nije promijenila 11. ruj-
stari kontinent doživio ih je isto koliko vremenu ostati zbunjena, dezorijentirana, na. Samo je postala ono što ona oduvijek i
i svi drugi kontinenti zajedno: američki reaktivna i odbrambena na duži rok. Zbog jeste”, poznata je Kaganova izjava. Paraf-
kontinent – nijednu, Azija – jednu (In- toga se NATO nastavljao proširivati una- razirajući, možemo reći: od 9. novembra
donezija/Istočni Timor), Afrika – dvije toč izravnim sigurnosnim obećanjima koje 1989. u Berlinu Evropa se nije promije-
(Sudan/ Južni Sudan i Etiopija/Eritreja), je Kremlju dala Bushova administracija. nila. Samo je postala malo više ono što je
a Evropa – tri. NATO je bio i ostao instrument ame- oduvijek – konglomerat pet različitih Ev-
Sve evropske disolucije država primarno ričkog fizičkog i vojnog prisustva u Evro- ropa. Stoga, 9.11. ove godine bit će samo
su vezane za Slavene, sva tri evropska ras- pi. Ili, kako je Lord Ismay dovitljivo, no još jedan tužan podsjetnik da su pobjed-
pada dogodila su se ekskluzivno i isključi- tačno definirao 1949: “Kako bi Rusi ostali nici višestruko propustili priliku odves-
vo u Istočnoj Evropi. Ta je regija svjedočila van, Amerikanci unutra i Nijemci ispod.” ti čovječanstvo u sasvim drugom pravcu;
potpunoj disoluciji Čehoslovačke (Zapadni Činjenica da su SAD ostale prisutne u Za- prema nesukobljenoj, dekarboniziranoj,
Slaveni) i Jugoslavije (Južni Slaveni, u tri padnoj Njemačkoj te da se sovjetska armija demonetiziranoj/definansijaliziranoj i
vala), dok je jedna država nestala iz Istoč- povukla iz Istočne Njemačke nije značila depsihologiziranoj, samostvaralačkoj,
ne Evrope (DDR) kako bi se ojačao i pro- “demokratizaciju” ili “tranziciju”. Bio je to generacionalnoj i zelenijoj očovječenoj
širio čeoni dio centralne Evrope (Zapadna izravni vojni poraz Gorbačovljeve Rusije u budućnosti.
Njemačka). Konačno, bezbrojne centri- duelu za ključne sektore Centralne i Istočne Gdje je taj bolji život koji smo svi prižel-
petalne turbulencije zahvatile su Istočnu Evrope. Kao direktni ratni plijen, DDR je jkivali i kojem smo se nadali, koji svi zas-
Evropu nakon raspada Sovjetskog Saveza nestao s političke karte Evrope usisan od lužujemo, a koji nam od tog dana u Ber-
(Istočnih Slavena). Zapadne Njemačke, u kojoj još uvijek boravi linu stalno iznova obećavaju? n

STAV 7/11/2019 31