Page 73 - STAV 73 28.07.2016

Mugham, turski makam, perzijski dastgah, uzbekistansko-
-tadžikistanski maqom ili kod nas makam, duga je tradicija
klasične gradske muzike koja se širi od Iraka do Irana,
preko Mediterana, Centralne Azije i Turske, pa sve do
Azerbejdžana i Sjeverne Afrike

uopće i umjetnikom beskrajne snage i in- i duhački instrumenti, pa onda njihova
spiracije? Odgovore smo pokušali dokučiti verzija saza i koješta još. Pjevač u rukama
za njegova nedavna boravka u Londonu, drži daf iliti, po naški, def različitih širina
kada je u organizaciji Aga Khan Music kojim prati svoje pjevanje ako ne koristi
Initiative, azersko-britanskog društva pri- ruke da istakne atmosferu u pojedinim
jateljstva, i još nekih organizacija prosuo trenucima podizanjem i spuštanjem dla-
pred nas dio svog raskošnog glazbenog nova, što i vizualno djeluje impresivno.
talenta održavši prvo sjajnu prezentaciju
azerskog mughama na radionici koja je JEDAN OD NAJVEĆIH PJEVAČA
priređena na Univerzitetu SOAS, a potom PROŠLOG I OVOG STOLJEĆA
se pojavio i u istaknutoj koncertnoj dvo- Alim Qasimov rodio se 1957. godine
rani Wigmore Hallu sa svojom kćerkom u selu 100 kilometara od glavnog grada
Farganom i ansamblom sastavljenim od Bakua u obitelji radnika na kolhozu, pa
mlađih instrumentalista izazvavši svojim je ista sudbina za komunističkog poret-
vokalnim akrobacijama ushit publike. ka bila namijenjena i njemu. Ali zarana,
Poznati “world music” ekspert Simon otkrivši svoj bogomdani muzički talent,
Broughton (urednik časopisa Songlines) on nastoji svirati, pjevati i učiti mugham
sutradan nakon koncerta daje mu za na- i asiq tradiciju koliko je mogao. Kad je je-
stup punih pet zvijezda u The Evening danput shvatio da je muzika njegov život,
Standardu. Toliko da se zna. odlazi u Baku u muzičku školu (Musiki
Mugham, turski makam, perzijski Mektef) i uči od starih mugham pjevača,
dastgah, uzbekistansko-tadžikistanski posebno usavršavajući tehniku tzv. bar-
maqom ili kod nas makam, duga je tra- dhasta, slobodne improvizacije kojom na-
dicija klasične gradske muzike koja se dograđuju osnovne melodijske moduse.
širi od Iraka do Irana, preko Meditera- No, Alim se nije na tomu zaustavio, nego
na, Centralne Azije i Turske, pa sve do je intuitivno osjetio da tradiciju treba da-
Azerbejdžana i Sjeverne Afrike. Složena lje razvijati, nadograđivati je, oplemeniti
kompozicija, vrhunska poezija, počesto novim utjecajima. Kaže se da su na njega
pisana od najvećih pjesnika, praćena je snažan dojam ostavili neki od velikih pje-
sofisticiranom instrumentalizacijom uz vača drugih klasičnih muzičkih tradicije,
upotrebu kompleksnih makamskih mode- posebno pakistanskog qawalli pjevanja,
la koji se u izvedbama nadograđuju. Kaže a naročito veliki Nusrat Fater Ali Khan,
se da azerski mugham posjeduje dvanaest jedan od najljepših glasova 20. stoljeća.
centralnih modela od kojih svaki ima slo- Mnogi se nisu slagali s njegovim eksperi-
ženu strukturu i izražava posebna raspo- mentiranjem, no vrijeme će pokazati da je
loženja, plus brojne podvrste, njih deset, on bio u pravu oživivši tradiciju i dajući
renimo tvrdnjom koja nas naj- a izvođači – i vokalisti i instrumentalisti joj potpuno nove dimenzije.
direktnije uvodi u ono što želi- – znaju krenuti iz jednog tonskog modela Već s dvadeset pet godina pobjeđuje
mo izložiti u ovom tekstu: “Alim da bi ga tokom izvedbe modulirali i mi- na jednom natjecanju pokazavši i izvan-
KQasimov jednostavno je jedan od jenjali na njima svojstven način. I dok je rednu tehniku vladanja složenim mugham
najljepših glasova na svijetu”, euforično mugham gradska muzika, klasična u for- modusima, ali i sposobnost da improvizira
je ustvrdio novinar The New York Timesa mi, po strani je i druga tradicija tzv. asiq i nadograđuje stare modele. Udružuje se s
nakon jednog Qasimovog koncerta u “Ve- muzike – one vesele, ljubavne, šaljive koju braćom Mansurov Malikom, koji je svirao
likoj jabuci”. U Le Mondu i u Frankfurter su izvodili i izvode po kafanama i svad- tar, i Elsanom na kemenceu, školovanim
Algermeine Zeitungu govori se o “magič- bama pjevači bardovi i zapravo je riječ o na akademiji u Bakuu, i njihova se slava
nom glasu”, nazivaju ga neprijeporno naj- uličnoj pop-kulturi tih krajeva. I jedna i počinje širiti, ne samo po Sovjetskom Sa-
istaknutijim interpretatorom tisućljetne druga tradicija traže od izvođača vrhunski vezu nego i mnogo, mnogo dalje i ne samo
duge tradicije poetske i glazbene forme virtuozitet i duboko poznavanje koje se u svijetu koji pripada islamskoj civilizaciji
Azerbejdžana poznate pod nazivom mug- stječe dugogodišnjim školovanjem i pre- nego i šire. Slijede prva priznanja, suradnje
ham. On je ujedno i prenosilac tradicije, nošenjem tradicije sa starijih na mlađe. s mnogim velikim glazbenicima, turneje,
ali i umjetnik koji je smogao hrabrosti da Azerbejdžan je dugo bio dio Perzij- snimanja ploča, nastupi u najprestižnijim
tu tradiciju transformira i doda joj mno- skog carstva i mnogi instrumenti koji se dvoranama i pred najstrožom publikom
go toga suvremenog. koriste u izvedbi dio su tih civilizacijskih koja ga je slavila kao jednog od najvećih
krugova – prije svih žičani trzalački in- pjevača na dunjaluku. Umjesto da bude
ŠTA JE TO MUGHAM strument tar, pa kemence (violina koja zatvoren u jednom zadatu formu, Alim
Tko je Alim Qasimov, koga mnogi na- se drži uspravno – u nas deriviran ter- Qasimov nastojat će surađivati s mnogim
zivaju jednim od najvažnijih muslimana min čemane), potom različite udaraljke velikanima drugih muzičkih žanrova – od

STAV 28/7/2016 73