Page 67 - STAV broj 349

Arif je završio tipografski zanat za ma-
šinistu visoke štampe, zatim dobija stipen-
diju i završava srednju grafičku školu u
Zagrebu, a 1961. godine odlazi na studije,
ponovo u Zagreb, gdje diplomira. Sve do
penzioniranja radio je kao tehnički di-
rektor Štamparije u Mostaru. Kao što je
njega prihvatila porodica Hrvić, tako je
Arif školovao i odgajao svoga šuru Nija-
za Dželilovića.
Treba napomenuti da su zbrinjavanje i
pomoć Bošnjacima, žrtvama ustaničko-čet-
ničkih zločina, razne muslimanske orga-
nizacije započele još u junu 1941. godine.
Tako poslije masakra od srpskih ustanika
nad 47 Bošnjaka sela Avtovac i Mulje u
okolini Gacka tadašnji reisul-ulema Fe-
him-efendija Spaho (1877–1942), stariji brat
poznatijeg političara Mehmeda, pismom
od 8. jula 1941. godine, broj 999/41, preko
Ulema-medžlisa u Sarajevu šalje apel svim Slikano 21. februara 1944. godine u kući Alije Kurta, sina hadži hafiza kurre Muhameda (1850–1940).
muslimanima i muslimankama NDH da Slijeva: sinovi Alijini, Džemil (1934–2017), Salih (1931–1945) i dječak muhadžir (nema živućih osoba
putem vakufskih povjerenstava, područ- koje bi mogle znati ime) iz istočne Bosne koji je bio približno star kao Alijini sinovi. Iza djece je djevojka
nih džematskih imama i ostalih vjerskih Đula Dugalić, koja je u kući Kurta pazila i vodila računa o djeci. Sa slike je vidljivo da se mali muhadžiri
ni po čemu nisu razdvajali od djece ukućana gdje su primljeni.
službenika organiziraju sabirnu akciju za
pomoć stradalnicima u napadu četnika i
odmetnika na čisto muslimanska sela u pao veo šutnje u periodu poslije Drugog Sljedeći razlog nespominjanja izbje-
istočnoj Hercegovini. Radi praktičnosti svjetskog rata. Novoformirana vlast nasto- glica ispod četničkih noževa u socijali-
i što brže dostave pomoći stradalnicima, jala je da se o ovim pokoljima ne govori, stičkoj Jugoslaviji svakako leži u tome
Ulema-medžlis je odredio da džemati sva pošto je dvije hiljade četnika koji su izvr- da se nije smjelo pozitivno govoriti o
prikupljena sredstva šalju Vakufskom po- šili ove nezapamćene zločine primljeno bilo kakvim akcijama i djelima koja nisu
vjerenstvu u Mostaru, s napomenom ko kasnije u partizanske jedinice, a mnogi su provođena pod partijskim vodstvom i u
brzo daje – dvostruko daje. Ovaj apel rei- od njih poslije rata postavljeni na rukovo- ime nove revolucionarne vlasti. U knji-
sul-uleme proslijeđen je svim džematskim deće položaje u društvu. gama iz tog doba, koje su pisane apolo-
imamima na prostoru tadašnje Nezavisne Sve do aprila 1942. godine, kada čet- getskim i hagiografskim stilom, samo u
Države Hrvatske. nici vrše puč i likvidiraju rukovodstva u dalekim natuknicama i alegorijama spo-
Odziv na apel bio je iznad očekiva- partizanskim jedinicama, partizani su sa- minjani su četnički zločini, uglavnom se
nja. Vakufskom povjerenstvu u Mosta- rađivali s četnicima i prešutno, u nemo- veličao marksistički pogled na historij-
ru počeli su pristizati prilozi džematlija gućnosti da im se suprotstave, tolerirali ski razvoj, oslobodilački rat i revolucija,
iz Jajca, Sarajeva, Kladnja, Banje Luke, četničke zločine nad Bošnjacima. Jedan položaj radnika, razvoj radničke klase...
Maglaja, Foče, Rogatice, Bugojna, San- od razloga nespominjanja četničkih zlo- Svi oni koji nisu pisali u ovom stilu
skog Mosta, Bosanske Gradiške, Teslića, čina sigurno je uzrokovan time da su, po- izvrgnuti su, u manjem ili većem obi-
sela Duge kod Prozora, Visokog, Vare- slije 1945. godine, na vodećim položajima mu, političkim progonima. Naprimjer,
ša, Novog Šehera, Gradačca, Prnjavora, u Komunističkoj partiji i upravnom apa- protiv historičara Rasima Hurema, čija
Seona kod Tuzle i drugih mjesta. Poseb- ratu Jugoslavije bili članovi zajedničkog je doktorska disertacija odbranjena 12.
no su se istakli muslimani Trebinja, koji partizansko-četničkog štaba, krajem 1941. maja 1970, a publicirana 1972. godine
su sakupili 30.000 dinara, što je tada bio godine, Rodoljub Čolaković i Svetozar kao knjiga Kriza Narodnooslobodilačkog
iznos trideset prosječnih mjesečnih plata, Vukmanović Tempo. pokreta u Bosni i Hercegovini krajem 1941.
dok su cazinski vakufi poslali 23.073,50 U poslijeratno vrijeme bilo je nezamislivo i početkom 1942. godine (“Svjetlost”, Sa-
dinara pomoći. da se i u najdaljim natuknicama i alegorija- rajevo), u kojoj je objektivno obradio
Prema Nevesinju i Gacku odbor već ma spomene saradnja partizana i četnika u događaje u istočnoj Bosni, povedena je
4. augusta 1941. godine Mustafi ef. Baliću prve dvije godine rata i uloga visokih par- žestoka politička hajka koju treba posma-
šalje omot s 50.000 dinara za postradale iz tijskih rukovodioca u tome. Sredinom 1970- trati u kontekstu zauzdavanja pokreta za
Mulja i Avtovca. Svi spiskovi prikuplja- ih godina istaknuti bosanskohercegovački afirmaciju muslimanske nacije i pojave
nja i davanja novčane pomoći uredno su komunistički rukovodilac, narodni heroj i liberalizma, koji je, prema mišljenju do-
vođeni s potpisom ili otiskom prsta osobe član Partije od 1929. godine Pašaga Man- gmatika, otišao predaleko.
koja daje ili prima pomoć. džić želio je da se prestane s nekritičkim Poučeni napadom na Hurema, bo-
O ovim humanim akcijama koju su u i netačnim prikazivanjima oslobodilačkog sanskohercegovački historičari do 1992.
najtežim godinama Drugog svjetskog rata pokreta u istočnoj Bosni 1941/42. godine, te godine isključivo su pisali o NOB-u
pokazali Bošnjaci Mostara i cijele Bosne i da se otvoreno rasprave greške koje su stvo- kao epopeji, gdje je glorificirana uloga
Hercegovine u ogromnom broju knjiga iz- rene saradnjom četnika i partizana i uloga KPJ, monolitnost pokreta, jasnoća i
datih u socijalističkoj Jugoslaviji nije napi- Rodoljuba Čolakovića i Svetozara Vukmano- konzistentnost narodnooslobodilačke
sana niti jedna riječ! Ima više razloga zbog vića Tempa u osnivanju zajedničkih četnič- i antifašističke borbe te se uveličavao
čega je preko tragične sudbine izbjeglica iz ko-partizanskih snaga. Partijski vrh žesto- značaj određenih događaja, broj bora-
jugoistočne Bosne i istočne Hercegovine ko je uzvratio i obračunao se s Mandžićem. ca i žrtava. n

STAV 12/11/2021 67