Page 59 - STAV broj 311

Sejfudin Fehmi Kemura, vjeroučitelj i hro- efendija tadašnjeg bosanskog valije Ali-paše proučiti Fatihu”, te se navodi 1069. godina po
ničar Sarajeva. Tada valija posla zastupnika Hećimovića, s kojim je i došao u Bosnu”. Sru- Hidžri, što odgovara 1658/1659. Gotovo isti
Hadži Nesuba, sina Muslihudinova, da pre- šena je 1910. godine, kada je građena zgrada takav, jednak po skromnosti, jeste i natpis na
gleda džamiju. Ovaj, kako je to red po Šerijatu, Ulema-medžlisa. “Rušenje ovog lijepog spo- uzglavnom nišanu. Pravo značenje sintagme
povede cijelu delegaciju, s mnoštvom prvaka, menika označio je jedan naš historik, koji i “vođa šejhova” spoznat ćemo tek kada otkri-
i sačiniše tražene zaključke. Njihov izvještaj danas živi, barbarstvom”, piše Spaho. Knji- jemo mnoge hronograme koje povodom nje-
bi zapisan u sidžilu koji se sačuva do danas ge koje je uvakufio Šuhdi, skupa sa sidžilima gove smrti sastaviše njegovi učenici, ugledni
u Husrev-begovoj biblioteci. sarajevskog šerijatskog suda, prenesene su u ljudi i prvaci onog doba. Izdvojiti valja jedan:
U komisiji su bili šeherski prvaci: Ali-beg Gazi Husrev-begovu biblioteku. “Svjetionik, moj cijenjeni šejh, Bistrigija / Sa-
Zaim i Hadži Ali-beg, sinovi Hadrovi; Mu- Historičari su zabilježili da je imam ove znadoh da je prispio na gozbu bogougodni-
stafa-beg, sin Hadži Sinanov; Hadži Davud, džamije bio i Fadil-paša Šerifović, jedan od ka / Kada se odlučio za ovu gozbu, zaplakao
sin Timurov; Hadži Ahmed, sin Ajdinov; najvažnijih bosanskih pjesnika na turskom je- je cijeli svijet / A ja ropče Šuglevija, bogami
Hadži Alija, sin Hadrov; Hadži Husejn, sin ziku, sarajevski hroničar koji po ovom gradu plačem za svojim učiteljem.”
Nesubov; Hadži Ibrahim, sin Abdulahov; ostavi mnoge epitafe i tarihe, ali i zadužbine Dvjesta godina kasnije sahraniše uz Bi-
Kurt hodža, sin Skenderov; Osman, sin Hadži koje je gradio vlastitim novcem. Tako je ov- strigiju šejha Hadži Muhameda, sina šejha
Hasanov; imam Abdi-halife i Hadži Hasan, dje, uz Carevu džamiju, koju je po naređenju Jakub-efendije, koji se po mudrosti i prosvi-
sin Jusufov. Oni zaključiše ovako: “Ova lijepa sultana Abdul Medžida renovirao i proširio jećenosti izjednači s Bistrigijom, pa neka ih,
džamija izgori prije nekoliko godina, kada je dovevši je u današnji oblik, sredinom 19. sto- neka su i u smrti jednaki.
prokleti vlaški zapovjednik zvan Despot – Bog ljeća izgradio prvu muvekithanu u Sarajevu, Ovdje je više od stotinu nišana. Kažu da
ga prokleo! – s mnoštvom hrgjavih nevjer- jer “prije u ovom gradu sahatnice nije bilo”, je najstariji iz 1623. godine i da je na njemu
nika došao te Sarajevo popljačkao i zapalio. kako zapisa u tarihu za nju. Ali i sahatnica, ime Šehsuvar-efendije, iz kasabe Modriče, a
Od velike vatre izgorješe hatule, a duvarovi kao i mekteb, koji je sagradio u spomen na umrije u maju. Isto tako, kažu da se i rani-
se do temelja razmakoše i uzdrmaše, i ispu- svoju majku Ćamilu, skupa a bibliotekom i je ovdje sahranjivalo, još u vrijeme nastanka
caše, i ćošeta se rastaviše. Ako se duvarovi prostorijama za imame, hatibe i mujezine, i grada. Eto, postoji predaja kako taj veliki dvo-
do temelja ne obore i ne prezidaju, nije ni na česma, i svi objekti oko džamije bijahu po- metreni nišan bez natpisa, s grubo klesanim
kakav način moguće da kube može stajati.” I rušeni radi gradnje zgrade Ulema-medžlisa turbanom u gužve i izduženim vratom, koji
zakleše se da će oni, ako iz Stambola ne stigne te 1910. godine, kada su austrougarske vlasti stoji iza džamijskog mihraba, označuje me-
dovoljno para, skupljati da se sagradi munara izvele konje iz carske džamije pretvorene u zar Isa-bega Ishakovića. Sahranjivani su ov-
i nova džamija s kubetom. staju i vratile je Sarajlijama. Dvadeset godi- dje samo učeni ljudi, uglednici i prvaci, veziri,
I sami radovi spominju se u nekoliko do- na ranije srušen je carski hamam koji je Isa- mule, muftije, šejhovi, imami i ostali službe-
kumenata. Historičar Hamdija Kreševljako- beg, kao prvi hamam u Bosni, dao izgraditi nici ove džamije i članovi njihovih porodica.
vić navodi kako je na izgradnji džamije prije uz džamiju i u kojem se kupala vojska iz sa- Godine 1623. umrije i Osman-čelebija,
11. augusta 1565. godine radio neki majstor raja, a na njegovom mjestu po projektu Josi- sestrić bosanskog deftera Osman-efendije, i
Nikola. Ostalo je u šerijatskim sidžilima za-
pisano kako je tog dana na sudu njegov sin
Marko od Margarite iz Latinluka primio dug
koji je dugovala njegovom ocu, “umrlom nei-
maru Nikoli koji je bio zaposlen na izgradnji
Careve džamije”. Vladislav Skarić pronašao
je u starim sidžilima i podatak kako je iste
godine iz sela Kalina kod Novog Pazara, ali
i odnekud od Prokuplja, došla grupa crepara
“da prave ćeremide za Carevu džamiju u Sa-
rajevu”. Pedeset godina poslije Ajni-beg uz
džamiju izgradi mekteb, u kojem, kako to
zabilježi Evlija Čelebija, vjeroučitelji preda-
vaše besplatno.
Trideset godina nakon Čelebije dođe u
Sarajevo njegov najmrži posjetilac i Careva
džamija opet planu. U strašnom požaru koji
užgaše vojnici princa Savojskog izgorješe i svi
objekti oko džamije, i hamam, i mekteb, i sa-
raj, sve proguta plamen. U zvaničnom popisu
štete načinjenom sljedeće godine po zapovjedi pa Vancaša bi izgrađeno kupatilo u pseudo-
valije Halil-paše, a prevedenog Kemurinim maurskom stilu.
velikim entuzijazmom, kaže se, između osta-
log, da je okolica Careve džamije “posve poru- SVIJET MRTVIH
šena”, ali da ljudi i dalje klanjaju u njoj, ona- U tom turbetu bez krova pored same
kvoj čađavoj i izgriženoj plamenim jezicima. munare, čiji su krnjavi zidovi pokriveni će-
Pišući o Gazi Husrev-begovoj biblioteci remidom, leži muftija šejh Ibrahim-efendija
u Novom Beharu 1930. godine, Fehim Spaho Bistrigija, učenik velikog šejha Muslihudina
spominje knjižnicu u lijevom uglu Careve Užičanina, a narod ga smatraše vidovitim.
džamije, kamena je, u šest uglova, s kube- Oni koji čitaju arapski kazuju da na turbe-
tom, podsjeća na turbe. Podiže je 1759. godi- tu piše ovako: “Ovdje počiva vođa šejhova
ne Osman Šuhdi-efendija Bjelopoljac, “divan Ibrahim-efendija Bistrigija. Za njegovu dušu

STAV 19/2/2021 59