Page 23 - STAV broj 354

da je Sezer gađao Ecevita ustavom. U centru govori da će kurs dolara (euro ovdje niko iz Libije, Azerbejdžana i Sirije, odustati od
neslaganja bila je supervizija inače krhkog ne koristi kao parametar za bilo šta) pasti prava Turske na istočnom Mediteranu, ugo-
bankarskog sistema. Izjava je bila dovoljna onog momenta kada ona (opozicija) dođe divši Grčkoj u tom procesu, odustati od ko-
da političku krizu prelije na ekonomski plan. na vlast, odnosno kada Erdoğan ode s vla- rištenja ruskog protuzračnog sistema S-400,
Burza je krahirala, kamatna stopa, koja je već sti. Čarobnim štapićem, samo tako. Kada se osloboditi finansijera Gezi puča i ljubitelja
od novembra 2000. bila u prosjeku 223 posto ta “sitnica” izostavi iz pisanija o “neizbjež- PKK-a Osmana Kavalu, te teroristu s kra-
mjesečno, skočila je do 7.500 posto (na go- nom kolapsu”, onda se lahko može trabunjati vatom Selahattina Demirtaşa. Ukratko, u
dišnjem nivou). Dva dana kasnije donijeta o tome kako kriza kursa lire nije “teorija za- osnovi se pokoriti zapadnoj dominaciji.
je odluka da se lira stavi na plivajući devizni vjere” u koju uzgred vjeruje (još uvijek) ve- “Koincidentalno”, baš ono što manje-više
kurs i dolar je, koliko odmah, skočio sa 684 ćina ovdje uključujući i pristalice opozicije otvoreno zagovara.
hiljade na 1,2 miliona lira. (samo što je njima svejedno), nego proizvod Potrebno je uložiti veliki trud da se u
Prema mnogim stručnjacima, udar krize neke ekonomske “zakonitosti” glede kamat- krizi kursa ne vidi ekonomski rat protiv
na tursku ekonomiju koštao ju je 20 milijar- nih stopa. Činjenica je da se ekonomskom Turske (ili pak velika blentavost). Da li će se
di dolara, ili 10 posto BDP-a zemlje u 2001. realnošću ne može objasniti volatilnost kur- san opozicije da kriza potraje i da se produbi
godini. Berza je izgubila gotovo 30 posto sa, odnosno da se “ne može pripisati samo do izbora 2023. ostvariti? Ne bih se kladio.
svoje vrijednosti za nekoliko dana. Te go- smanjenju kamatnih stopa i izjavama koje Glavna prepreka s kojom se Turska tre-
dine Centralna banka izlila je 7,6 milijardi su date”, kako je to zaključio Odbor za eko- nutno suočava jesu visoki troškovi za uvoz
dolara iz devizne rezerve, turska ekonomija nomske odnose s inostranstvom (DEIK). energenata i sirovina. Međutim, na tom pla-
smanjila se za 5,7 posto, a inflacija je skočila Kao i svako zdravorazuman. nu će se u sljedećih godinu i po desiti veli-
na 88 posto. Masa privatnih banaka je pro- Uostalom, Financial Times citira analiti- ke promjene. Eksploatacija prirodnog gasa
pala, opteretivši dugovima državu. Oko 40 čare Goldman Sachsa, koji očigledno dijele iz otkrivenih nalazišta u Crnom moru počet
hiljada radnika je izgubilo posao u prvim mnijenje turske opozicije: “Mislimo da će se će 2023. Tri godine kasnije, kada uspostavi
mjesecima krize. pritisci (na tursku liru) smanjiti tek nakon maksimum eksploatacije, cjelokupna potroš-
Zašto je ova priča važna danas? Pa iz jed- promjene politike.” Ergo, ovdje se čuvena nja domaćinstava i 30 posto potrebe privre-
nostavnog razloga što se ništa od gore nave- izjava stratega Clintonove izborne kampanje de bit će zadovoljeno sopstvenim gasom za
denog ne dešava. Berza skače, privreda raste 1992. “radi se o ekonomiji, glupače” može sljedećih 20 godina. To bi se pod vodstvom
ogromnim koracima (21 posto u drugom obrnuti u it’s politics, stupid. opozicije desilo nikad.
kvartalu), fabrike se ne zatvaraju – naprotiv, Nuklearna centrala Akkuyu, koja će is-
otvaraju se. Naravno, pad lire i prateći, često RAT BEZ KRVI poručivati 10 posto električne energije, ta-
ničim opravdani, skokovi cijena nisu prijatni, Abdul Hafez Al-Sawi, egipatski ekonom- kođer će biti puštena u pogon 2023. Kada
kao ni dvocifrena inflacija, ali vrištati o pro- ski stručnjak, opisao je ono što se dešava u se te dvije stvari ostvare, Turska će u veli-
pasti turske ekonomije je smiješno, baš kao Turskoj kao nešto “bizarno” što “nema na- koj mjeri postići nezavisnu ekonomiju kroz
što je bilo smiješno u periodu koji opisuje učno objašnjenje”.” Što se tiče deprecijacije koju će moći da vodi koju želi bez utjecaja
McConnel. Uzgred, kada je on pisao taj tekst, turske lire, rekao je: “To je rat špekulacija.” vanjskih faktora.
“propast” se očekivala zbog ruskih sankcija. On smatra da su uzrok pada međunarodne To žulja “spoljni faktor” koji čini sve da
Što te ne ubije, čini te jačim, kažu, a re- sile i opozicija koji su ljuti na Erdoğana zbog opoziciju, čije ujedinjenje predstavlja svoje-
struktuiranje bankarskog sistema, koji je njegovih geopolitičkih aktivnosti. vrstan protuprirodni blud, održi na okupu.
uslijedio nakon dolaska Partije pravde i ra- “Ratom protiv turske lire manipulira se Uzgred, na tom okupu nisu samo politič-
zvoja (AKP) krajem 2002, učinilo ga je do- interno, regionalno i međunarodno”, rekao ke partije, nego i terorističke organizacije
voljno robus nim da spomenutu globalnu je Al-Sawi, ističući da smanjenje kamatne PKK i FETÖ.
krizu 2008. Turska gotovo da nije ni osjetila. stope ne mora nužno dovesti do devalvacije Praviti danas kalkulacije o izborima 2023.
lokalne valute ili povećanja inflacije. “To je jeste račun bez krčmara sa XY nepoznatih,
KRIZA KURSA LIRE (NI)JE TEORIJA rat bez krvi”, piše portal Middle East Moni- ali baš kao što je predviđanje propasti turske
ZAVJERE tor. Drugim riječima, Al-Sawi vidi ono što ekonomije karakteristika strane štampe de-
Sasvim je logično da opozicija danas, baš pomenuta (još uvijek) većina vidi ovdje i što cenijama, tako je i gubitak AKP partije po-
kao što je to pokušavala 2015, kada praktič- opozicija i Goldman Sachs otvoreno zastupaju. navljajući motiv te iste štampe još od 2006.
no krize nije bilo, i 2018, kada su Trumpovi Nema sumnje promjenom kojih politi- Oslonac na istraživanja javnog mnijenja koja
potezi doveli do destabilizacije lire, pokuša ka bi se kurs lire u odnosu na dolar i druge “možda nisu sasvim pouzdana”, također dio
da ušićari. No, iza te “logike” ne stoji že- tvrde valute mogao sniziti. U skladu s onim tog “folklora”, u toj raboti ima manje pouz-
lja da Turska nastavi i nadgradi ono što je što diktira Zapad: povlačenje turskih snaga danosti od gledanja u grah. n
u posljednjih 19 godina postignuto, što bi
bilo normalno. Naprotiv, a dosta toga, pa Pad lire i prateći, često ničim opravdani, skokovi cijena nisu
čak ideje o rušenju izgrađene infrastrukture prijatni, kao ni dvocifrena inflacija, ali vrištati o propasti
(mostova naprimjer), moglo se čuti iz redova
opozicije u predizbornoj kampanji 2018. “Što turske ekonomije smiješno je: Berza skače, privreda raste
gore, to bolje” jeste preovladavajući svjeto- ogromnim koracima (21 posto u drugom kvartalu), fabrike se ne
nazor opozicije, koliko god se to nekome sa
strane, pravilno, može učiniti bolesnim (ali zatvaraju – naprotiv, otvaraju se. Abdul Hafez Al-Sawi, egipatski
nije neviđeno u historiji mnogih zemalja). ekonomski stručnjak, opisao je ono što se dešava u Turskoj
Jedna interesantna i vrlo uočljiva činje-
nica, koja redovno promiče lumenima koji kao nešto “bizarno” što “nema naučno objašnjenje”. Što se tiče
izdaleka posmatraju Tursku, jeste da opozi- deprecijacije turske lire, rekao je: “To je rat špekulacija.” On
cija, koja, uzgred, nema nikakav (ama baš smatra da su uzrok pada međunarodne sile i opozicija koji su
nikakav, ni provizorni, ni proforma) eko-
nomski program, bez ikakvog stida javno ljuti na Erdoğana zbog njegovih geopolitičkih aktivnosti.

STAV 17/12/2021 23