Page 85 - Doğadaki Mühendislik

‹letiflim ve Hedef Belirleme Sistemleri 83

Yaflamsal Etkinlikler de Sinyallerle Belirtiliyor
Bal›klar, cinsiyet ve yaflla ilgili bilgilerin yan›nda, daha karmafl›k olan
baflka bilgileri de yine elektriksel sinyallerle ulaflt›rabilir. Elektrikli bal›k tür-
lerinin tümünde korkutma mesajlar›, frekans›n birden bire artmas› ile veri-
lir. Örne¤in normal zamanlarda 10 hz.'lik, yani saniye bafl›na 10 sinyal yayan
Mormydaeler, bazen k›sa bir süre içinde, yayma ritimlerini 100-120 hz.'e ula-
fl›ncaya kadar h›zland›rabilir. Hareketsiz bir Mormydae, yay›nlad›¤› korku-
tucu elektriksel sinyalleri ile düflman›na üzerine sald›rmak üzere oldu¤unu
anlat›r. Bu davran›fl, sald›r›ya haz›rlanan bir insan›n yumru¤unu s›kmas› gi-
bidir. Bu korkutma sinyali ço¤u zaman karfl› taraf› cayd›racak kadar etkilidir:
Düflman, k›sa bir süre için kendi sinyalini keserek bafl e¤di¤ini gösterir. Ara-
lar›nda kavga olduysa ve düflman yaraland›ysa, yaral› yaklafl›k 30 dakika
elektriksel sessizli¤e girecek, yani sinyal üretmeyi b›rakacakt›r. Yat›flma dav-
ran›fl› gösteren veya kavgay› kesen bal›klar, ço¤u kez hareketsiz kal›r. Bunun
bir amac›, yerlerinin belirlenmesini zorlaflt›rmakt›r. Di¤er amaç ise, sinyal
üretmeyip elektriksel olarak kör hale geldikleri için, etraftaki engellere çarp-
mamakt›r.

Sinyal Kar›flmas›n› Önleyen Özel Sistem
Peki acaba bir elektrikli bal›k, ken-
disiyle ayn› sinyalleri üreten bir baflka
bal›kla yanyana gelirse ne olacakt›r? Sin-
yaller birbiri ile kar›flacak ve bal›klar›n
radar› ifle yaramaz hale mi gelecektir?
Normalde olmas› gereken fley budur.
Ama elektrikli bal›klar bu karmafl›kl›¤a
karfl› do¤al bir savunma sistemiyle bir-
likte yarat›lm›flt›r. Uzmanlar bu sisteme
"Karmafla Engelleme Tepkisi", k›saca
JAR (Jamming Avoidance Response) ad›-
n› vermektedirler. Bu sistem uyar›nca,
bal›k kendisine eflit bir sinyal frekans› Elektrikli bir bal›k, di¤er bir bal›¤›
sinyalleriyle tespit ediyor.
olan baflka bir bal›kla karfl›lafl›nca, kendi

Adnan Oktar