Page 93 - Doğadaki Mühendislik

‹letiflim ve Hedef Belirleme Sistemleri 91

isimli yeni bir moleküle ba¤lan›r. Art›k 2 protein (rodopsin ve transdusin) ve
bir kimyasal molekül (GTP) birbirine ba¤lanm›fl durumdad›r. Bu yeni yap›-
n›n tümüne "GTP-transdusinrodopsin" ismi verilir.
Ancak daha ifllem yeni bafllam›flt›r. GTP-transdusinrodopsin adl› yeni
birleflim, hücrenin içinde önceden beri var olan "fosfodiesteraz" adl› bir bafl-
ka proteinle ba¤lanmaya uygun bir yap›dad›r. Bu ba¤lanma zaman geçiril-
meden hemen yap›l›r. Bu ba¤lanman›n sonucunda ise fosfodiesteraz prote-
ini, yine daha önceden hücre içinde var olan cGMP isimli bir molekülü par-
çalama özelli¤i kazan›r. Bu ifllem bir kaç tane de¤il, milyonlarca protein ta-
raf›ndan gerçeklefltirildi¤i için, hücrenin içindeki cGMP oran› h›zla düfler.
Peki tüm bunlar›n görmeyle ilgisi nedir? Bu sorunun cevab›n› bulmak
için, bu ilginç kimyasal reaksiyon zincirinin son aflamas›na bakal›m. Hücre-
nin içindeki cGMP yo¤unlu¤unun düflmesi, hücrenin içindeki "iyon kanalla-
r›"n› etkileyecektir. ‹yon kanallar› dedi¤imiz fley, hücre içindeki sodyum
iyonlar›n›n say›s›n› düzenleyen proteinlerdir. Normalde cGMP molekülleri,
hücreye d›flar›dan sodyum iyonlar› tafl›makta, bir baflka molekül de fazla
iyonlar› d›flar› atmakta ve böylece denge sa¤lanmaktad›r. Ancak cGMP mo-
leküllerinin say›s› azal›nca, hücredeki sodyum iyonlar›n›n da say›s› azal›r.
Bu say› azalmas›, hücre içinde elektriksel bir dengesizlik meydana getirir. Bu
eletriksel dengesizlik, hücreye ba¤l› olan sinir hücrelerini etkiler ve bizim
"elektrik uyar›s›" dedi¤imiz fley oluflur. Sinirler bunlar› beyne aktar›r ve ora-

da da "görme" dedi¤imiz ifllem yaflan›r.
K›sacas› tek bir foton, retinadaki hücrelerin tek birisine çarpm›fl ve bir-
birini izleyen zincirleme reaksiyonlar sayesinde hücrenin bir elektrik uyar›-
s› üretmesini sa¤lam›flt›r. Bu uyar›, fotonon enerjisine göre de¤iflir, böylece
bizim "güçlü ›fl›k", "zay›f ›fl›k" dedi¤imiz kavramlar oluflur. ‹flin en ilginç
yanlar›ndan birisi, üstte anlatt›¤›m›z tüm bu karmafl›k reaksiyonlar›n, sani-
yenin en fazla binde biri kadarl›k k›sa bir sürede olup bitmesidir. Daha da il-
ginç olan bir nokta, bu zincirleme reaksiyon tamamland›¤› anda, hücre için-
deki özel baz› proteinlerin, 11-cis-retinal, rodopsin, transdusin gibi unsurla-
r› tekrar eski hallerine döndürmüfl olmas›d›r. Göz, sürekli fotonlar›n ak›n› al-
t›ndad›r ve gözün duyarl› hücrelerindeki zincirleme reaksiyonlar, fotonlar›n
her birinin alg›lanmas›n› sa¤lar. 34

Adnan Oktar