Page 122 - Hayatın Gerçek Kökeni

HAYATIN GERÇEK KÖKEN‹

Yarasalar›n Kökeni

Memeliler s›n›flamas› içinde yer alan en ilginç canl›lardan biri, kuflku-
suz yegane uçan memeli cinsi olan yarasalard›r.
Yarasalar› ilginç k›lan özelliklerinin bafl›nda, bu canl›lar›n sahip oldu-
¤u kompleks "sonar" sistemi gelir. Bu sonar sistemi sayesinde yarasalar zi-
firi karanl›kta, hiçbir fley görmeden son derece k›vrak ve kusursuz manev-
ralarla uçar. Karanl›k bir odan›n zeminindeki küçücük bir
t›rt›l› bile alg›lar ve avlar.
Bu sonar, hayvan›n sürekli olarak yüksek frekans-
l› sesler yaymas›, bu seslerin yank›lar›n› analiz etme-
si ve sonucunda etraf›n›n detayl› bir analizini yap-
mas›yla çal›flmaktad›r. Hem de canl› bu ifli ola¤a-
nüstü bir süratle, havada uçtu¤u saniyeler boyunca
kesintisiz ve kusursuz biçimde baflarmaktad›r.
Yarasalar›n sonar sistemi üzerinde yap›lan
araflt›rmalar, daha da flafl›rt›c› sonuçlar
ortaya koymufltur. Hayvan›n alg›layabildi-
¤i frekans aral›¤› çok dard›r, yani ancak bel-
li frekanstaki sesleri alg›layabilir. Ancak iflte bu nokta-
Yarasalar›n sahip da çok önemli bir sorun ortaya ç›kmaktad›r. Doppler
oldu¤u sonar siste-
mi, bugüne kadar etkisi denen fizik kural›na göre, hareket halindeki bir
yap›lm›fl bütün tek- cisme çarpan sesin frekans› de¤iflir. Bu yüzden, yara-
nolojik sonarlardan sa kendisinden uzaklaflmakta olan bir sine¤e do¤ru
çok daha hassas ve
verimlidir. ses dalgalar›n› yayd›¤›nda, dönen ses dalgalar› yara-
san›n duyamayaca¤› bir aral›¤a düflecektir. Bu neden-
le yarasan›n hareketli cisimleri alg›lamada büyük zorluklar yaflamas› ge-
rekir. Ama böyle olmaz. Yarasa her türlü cismi kusursuzca alg›lamaya de-
vam eder. Çünkü yarasa, Doppler etkisini bilirmiflcesine, hareketli cisim-
lere do¤ru yollad›¤› ses dalgalar›n› de¤ifltirir. Örne¤in kendisinden uzak-
laflan sine¤e en yüksek frekansl› ses dalgas›n› yollar ki, ses geri döndü¤ün-
de duyamayaca¤› kadar düflük bir frekansa inmesin.
Peki bu ayarlama nas›l gerçekleflir?
Yarasan›n beyninde, sonar sistemini denetleyen iki farkl› tipte nöron
(sinir hücresi) bulunmaktad›r; bunlardan biri yans›yan ultrasonu alg›lar,
di¤eri baz› kaslara komut vererek yarasan›n 盤l›¤›n› oluflturur. Bu iki nö-
ron beyinde efl güdümlü çal›fl›r; öyle ki yank›n›n frekans› de¤iflince, birinci

120