Page 54 - Evrenin Yaratılışı

52 EVRENİN YARATILIŞI

olur ve sa lın ca ğın den ge si bo zu lur. Eğer bi raz da ha geç it me ye kal kar sa nız,
sa lın cak siz den za ten uzak laş mış ol du ğu için it me ni zin bir an la mı kal maz.
He men her ke sin ya şa dı ğı bu ola yı fi zik di liy le ifa de et mek is ter sek, "fre -
kans la rın uyu mu", ya ni re zo nans kav ra mı nı kul lan ma mız ge re kir. Sa lın ca ğın
bir fre kan sı var dır; ör ne ğin her 1.7 sa ni ye de bir si zin dur du ğu nuz nok ta ya ge -
lir. İş te siz de ko lu nu zu kul la na rak her 1.7 sa ni ye de bir sa lın ca ğı iter si niz.
Eğer sa lın ca ğı bi raz da ha hız lı sal lar sa nız, bu kez 1.5 sa ni ye de bir, 1.4 sa ni -
ye de bir gi bi baş ka bir fre kan sa uyum sağ la ma nız ge re kir. Bu uyu mu sağ lar -
sa nız, ya ni re zo nan sı ya ka lar sa nız, sa lın ca ğı den ge li bir şe kil de iter si niz. Eğer
re zo nan sı ya ka la ya maz sa nız, sa lın cak sal lan maz. 33
Re zo nans, iki ha re ket li cis min uyu mu nu sağ la dı ğı gi bi, ba zen ha re ket siz
bir cis min ha re ke te geç me si ni de sağ la ya bi lir. Bu nun ör nek le ri mü zik alet le -
rin de ya şa nır. "Akus tik re zo nans" de nen bu et ki, ör ne ğin ay nı se se akord
edil miş olan iki ay rı ke man ara sın da ya şa nır. Eğer akord la rı ay nı olan bu iki
ke ma nın bi ri si ni ça lar sa nız, di ğe rin de de, hiç do kun ma dı ğı nız hal de, bir tit -
re şim ve do la yı sıy la ses olu şur. Her iki ke man da ay nı tit re şi me ayar lan dı ğı
için, bi rin de ki ha re ket di ğe ri ni de et ki le miş tir. 34
Sa lın cak ya da ke man ör ne ğin de gör dü ğü müz bu re zo nans lar, ba sit re zo -
nans lar dır. Ya ka lan ma la rı ko lay dır. Ama fi zik te ki di ğer ba zı re zo nans lar, bu
ka dar ba sit de ğil dir ler. Özel lik le de atom çe kir dek le ri ara sın da ki re zo nans lar,
çok çok in ce den ge ler üze rin de ku ru lu dur lar.
Her atom çe kir de ği nin do ğal bir ener ji se vi ye si var dır. Fi zik çi ler bun la rı
çok uzun araş tır ma lar so nu cun da tes pit et miş ler dir. Tes pit edi len bu ener ji se -
vi ye le ri bir bi rin den çok fark lı dır. Ama ba zı na dir du rum lar da, bir kı sım atom

çe kir dek le ri ara sın da re zo nans lar ger çek leş ti ği tes pit edil miş tir. Bu re zo nans
sa ye sin de, atom çe kir dek le ri nin ha re ket le ri bir bi ri ne uyum sağ la ya bil mek te -
dir. Bu ise çe kir dek le ri et ki le ye cek olan nük le er re ak si yon la ra yar dım et mek -
te dir. 35
Kır mı zı dev ler de ki kar bon üre ti mi nin na sıl oluş tu ğu nu an la mak is te yen
Ed win Sal pe ter, hel yum ile be ril yum çe kir dek le ri ara sın da bu tür bir re zo nans
ol du ğu nu ile ri sür dü. Sal pe ter, bu re zo nans sa ye sin de hel yum atom la rı nın
be ril yum oluş tur ma şan sı nın çok yük sek ola bi le ce ği ni ve kır mı zı dev ler de ki
ola yın böy le açık la na bi le ce ği ni sa vun du. Ama bu ko nu da ya pı lan he sap la ma -
lar, Sal pe ter'in id di ası nı doğ ru la ma dı.