Page 114 - Makaleler 2. Cilt

112 MAKALELER -2-

herfleyin bir hayal, bir "alg›lar bütünü" oldu¤udur.
Bu, ola¤anüstü, hayret verici gerçe¤i anlamak için ilk olarak madde san-
d›¤›m›z varl›klar› bize tan›tan duyular›m›z›n ve beynimizin nas›l iflledi¤ini
hat›rlamak yard›mc› olacakt›r.

Dünya Hayat›, Duyular›m›zla Elde Etti¤imiz
Alg›lardan Oluflur:
Görme, duyma, koklama, tat alma, dokunma duyular›m›z›n tamam› bir-
birlerine benzer bir iflleyifle sahiptir. D›flar›da var oldu¤unu düflündü¤ümüz
nesnelerden gelen etkiler (ses, koku, tad, görüntü, sertlik vs.), sinirlerimiz
vas›tas›yla beyindeki duyu merkezlerine aktar›l›rlar. Beyne ulaflan söz ko-
nusu etkilerin tamam› elektrik sinyallerinden ibarettir. Örne¤in görme iflle-
mi s›ras›nda d›flar›daki bir kaynaktan gelen ›fl›k demetleri (fotonlar) gözün
arka taraf›ndaki retinaya ulafl›r ve burada bir dizi ifllem sonucunda elektrik
sinyallerine dönüfltürülürler. Bu sinyaller, sinirler vas›tas›yla beynin görme
merkezine iletilir. Ve biz de, birkaç santimetreküplük görme merkezinde
rengarenk, p›r›l p›r›l, eni, boyu, derinli¤i olan bir dünya alg›lar›z.
Ayn› sistem di¤er duyular›m›z için de geçerlidir. Tadlar dilimizdeki baz›
hücreler taraf›ndan, kokular burun epitelyumundaki hücreler taraf›ndan,
dokunmaya ait hisler (sertlik, yumuflakl›k vs.) deri alt›na yerlefltirilmifl özel
alg›lay›c›lar ve sesler de kulaktaki özel bir mekanizma taraf›ndan elektrik
sinyallerine dönüfltürülerek beyindeki ilgili merkezlere gönderilir ve o mer-
kezlerde alg›lan›rlar.
Konuyu daha netlefltirmek için flöyle örneklendirebiliriz: fiu an bir bar-
dak çay içti¤inizi düflünelim. Elinizde tuttu¤unuz barda¤›n sertli¤i ve s›cak-
l›¤› deri alt›ndaki özel alg›lay›c›lar taraf›ndan elektrik sinyallerine dönüfltü-
rülerek beyne iletilir. Ayn› zamanda çaya ait keskin koku, onu yudumlad›-
¤›n›z anda hissetti¤iniz flekerli tad ve barda¤a bakt›¤›n›zda gördü¤ünüz
kahverengi renk de ilgili duyular›n›z taraf›ndan birer elektrik ak›m› olarak
beyne ulaflt›r›l›r. Hemen arkas›ndan masaya koyarken barda¤›n cama çarp-
mas›yla ç›kan ses de kula¤›n›z taraf›ndan alg›lan›p beyne elektrik sinyali
olarak gönderilir. Ve bu alg›lar›n tümü beyindeki birbirinden farkl› ama bir-
biriyle ortak çal›flan duyu merkezleri taraf›ndan yorumlan›r. Siz de bu yoru-