Page 192 - Kuran Bilime Yol Gösterir

K K U U R R A A N N B B ‹ ‹ L L ‹ ‹ M M E E Y Y O O L L G G Ö Ö S S T T E E R R ‹ ‹ R R

B Bi ir ru un ni i ( (9 97 73 3- - 1 10 05 51 1) )

‹slam dünyas›nda 10. ve 11. yüzy›llarda yetiflmifl olan büyük fen ve din

alimi Biruni, dünya bilim tarihinde devrinin en büyük astronomu, mate-
matikçisi, etnograf›, tarihçisi ve filozofu olmufltur. Eserleri bugün halen
Bat› bilim dünyas›nda kaynak eser olarak kullan›lmaktad›r. UNES-
CO'nun 25 dilde ç›kard›¤› Conrier Dergisi 1974 Haziran say›s›n›n kapa-
¤›nda "1000 y›l önce Orta Asya'da yaflayan evrensel deha Biruni; astro-
nom, tarihçi, botanikçi, eczac›l›k uzman›, jeolog, flair, mütefekkir, mate-
matikçi, co¤rafyac› ve hümanist" ifadelerine yer vermifltir.
Yaflad›¤› asra Biruni asr› denmesine neden olan ve yaflad›¤› dönemden
as›rlar sonra dahi eserlerinden yararlan›lan Biruni, yaln›zca ‹slam alemin-
de de¤il, tüm dünyada etki uyand›rm›flt›r. 207 Aslen Türk olan Biruni,
Türklerin ‹slamiyeti kabul etmeleri neticesinde bu medeniyetin çok genifl
sahalara yay›lm›fl olmas›ndan dolay› insanl›¤›n, özellikle ilmi alanda bü-
yük kazançlar elde etti¤ini belirtmifltir.
Yer çekimi kanununun ‹ngiliz bilim adam› Newton taraf›ndan keflfe-
dildi¤i kabul edilse de, bu konuda ilk defa incelemelerde bulunan Biru-
ni'dir. Ayr›ca ça¤›m›zda henüz sözü edilebilen karalar›n kuzeye do¤ru
kayma fikrini 9.5 as›r önce dile getirmifltir. ‹çinde bulundu¤u ça¤da Ümit
Burnu'nun varl›¤›ndan ilk bahseden alim olan Biruni, Kuzey Asya ve Ku-
zey Avrupa'dan da detayl› bilgiler vermifl, ayr›ca Kristof Kolomb'dan befl
as›r önce Amerika k›tas›ndan ve Japonya'dan söz etmifltir. 208
Astronomi alan›ndaki çal›flmalar›na 995 y›l›nda Günefl'in ve gezegenle-
rin e¤imini saptayarak bafllam›flt›r. Ifl›¤›n h›z›n›n sese nispeten son dere-

ce büyük oldu¤unu kaydetmifltir. 209 Biruni trigonometride kosinüs teore-
mi olarak bilinen iliflkiyi ilk kez ortaya koymufl; geometriyi botani¤e uy-
gulam›fl; kufllarla ilgili çok orijinal tespitler yapm›fl ve çok farkl› alanlarda
pek çok kitap yazm›flt›r.
Ifl›¤›n sesten daha h›zl› oldu¤unu keflfetmifltir. S›cak su ile kaynar su
aras›ndaki farklar› ortaya ç›kard›¤› gibi, ›s›n›n metaller üzerindeki genlefl-
me etkisini de keflfetmifltir. 210
Kitabü'l-Camahir fi Marifeti'l-Cevahir (Cevherlerin Özellikleri Üstüne)
adl› yap›t›nda, 23 kat› cisimle 6 s›v›n›n özgül a¤›rl›klar›n› bugünkü de¤er-
lerine çok yak›n olarak saptam›flt›r. 211 Biruni, izafi (rölati, nisbi) yo¤unluk-

1 19 90 0 Harun Yahya