Page 18 - E DERGİ EYLÜL 2022

MAKALE

SİBERNETİĞİN MUCİDİ: EL CEZERÎ

Yazan: Mustafa IŞIK

Tekerlek, nsanoğlunun zorluklarla dolu hayat
mücadeles n kolaylaștıracak lk cadı olmuștur.

Ağaç kütükler n n yuvarlandığının anlașılmasıyla
kullanılmaya bașlanan tekerlek, yen araçların
üret lmes nde kapıyı aralamıștır. Özell kle büyükbaș
hayvanların evc lleșt r lmes le b rl kte tekerleğ n
monte ed ld ğ değ ș k araçlar, tarımda ve
tașımacılıkta nsanoğlunun yașam alanlarını ve
tarzlarını değ șt rm ș, bunlarla da yet nmeyerek
dönme hareket n n aktarma organları le
b rleșt r lerek çömlek yapımından, su çarklarına,
değ rmenlerden b leme gereçler ne kadar nsan ve
hayvan gücünün yanı sıra su ve rüzgar güçler le
çalıșan b rçok mekan zma olușturulmuștur.
İnsan faktörü le șlem yapan bu mekan zmalar
b r yere kadar yeterl yd . Artık nsan etk s olmadan
çalıșab lecek ve kend s ne ver len görev yer ne

get reb lecek s stemler hayal ed lmeye bașlandı.
Çünkü nsan b r ș daha az enerj harcayarak yer ne
get rmeye mey ll d r ve bunun ç n de kend s nde
öneml b r s lah vardır; o da zekâsıdır. Karșılașılan
problemler n üstes nden gel neb lmes ç n türlü
türlü s stemler olușturulmuș ve f z ğ n basınç,
mekan k, ıșık g b b rçok faktörü kullanılmaya
bașlanmıștır. Ant k çağlarda nsanın s stem kurup büyükbaș
hayvanları ya da suyun akıș gücünden
faydalanmaya dönük değ rmenler yaptığı da
görülmekted r. F z k le uğrașan b lgeler, bazı d șl
türevler le çalıșıp bas t güdümlü “mak neler” cat
etm șseler de çevres ndek bazıları ç n nsanın
yapmadığı șler n s h r, büyü g b doğaüstü güçlerce
yer ne get r ld ğ düșünülmüștür. Bas t mekan k
d șl ler n, kaplardak boșluk-basınç-denge g b
f z ksel faktörler n kullanıldığı bu mekan zmalar,
“s bernet k” ya da “robot k” g b günümüzde çok
aș na olduğumuz b r sayfa açmıșlardır. İnsan ya
dd ğer canlıların yaptığı eylemler n mak nelerce
güdümlenm ș olarak yer ne get r lmes olarak
tanımlanab lecek olan s bernet ğ n muc d n n
ülkem zde yașadığını da günümüzde b r șek lde
öğrenm ș olduk: El-Cezer .