Page 19 - E DERGİ EYLÜL 2022

MAKALE

b r enerj ye gerek duymadan 12 metre yukarıya
El-Cezer , 13.yüzyılda Șırnak l m z n C zre
lçes nde doğmuș b r f z kç , matemat kç ve dâh tașıyab lecek olan pompalar sayılab l r.
b r mühend st r. Yaptığı çalıșmaları le El-Cezer b rçok d șl çarkı ve dönme
d kkatler üzer ne çekm ș ve Artuklu sarayında hareket n doğrusal harekete aktarmaya yarayan
da görev yapmıștır. Kend s nden önce yapılan krank m l n cat ederek mak neler nde
düzenekler nceleyen El-Cezer bu bas t kullanmıștır.
s stemlerdek nsanın kontrol mekan zmasını El-Cezer ’n n yașadığı dönemde elektr k
devreden çıkararak güdümlü ve s stemat k enerj s n n olmadığı hesaba katılırsa bulușunun
olarak çalıșacak otomatlar cat etm șt r. Asıl adı ehemm yet daha y anlașılab l r. Kaplar
“el-Câm ʿ beyne’l-ʿ lm ve’l-ʿamel ’n-nâf ʿ fî ç ndek hava boșluğunun olușturduğu basınç
ṣınâʿat ’l-ḥ yel” (Mekan k hareketlerden farklarından yararlanarak çek valf ya da
Mühend sl kten faydalanmayı ç ne alan k tap) d șl lerden olușturduğu otomat k s stemler,

olan ve K tabü’l H yel olarak da b l nen günümüzde de “su koçu” ya da “çek ç pompası”
k tabında 50 otomatı tanıtmıș ve uygulama hâlâ kullanılmaktadır.
res mler n de ç zm șt r k bu k tabı le Leonardo İnsan kontrollü ya da otonom robot k
Da V nc de olmak üzere b rçok b l m adamına s stemler n önem n daha da y anladığımız
lham kaynağı olmuștur. günümüzde S bernet k b l m n n muc d n n
Yaptığı çalıșmalar arasında güneș ıșığı ve mum ülkem zde yașamıș b r b l m adamı olması, b z
g b yapay ıșık ya da suyu kullanarak yaptığı torunlarının da belk bu alanda yen ufuklara
saatler, br k otomatları, eğlence otomatları, yelken açmasına ves le olab l r.
abdest alma otomatı, fısk yeler ve suyu herhang