Page 152 - จดหมายเหตุ final-2

้
�
พิธีทานาศักด์สิทธ์ของเมืองพิษณุโลกในอดีต
�
ิ
ิ
ั
ึ
�
�
หน่งในข้นตอนกำรเตรียมพระรำชพิธีบรมรำชำภิเษก จะต้องมีกำรตักน้ำจำกแหล่งน้ำส�ำคัญ
ื
ี
�
�
เพ่อน�ำมำท�ำน้ำสรงพระมุรธำภิเษกและน้ำอภิเษกก่อนท่จะน�ำไปประกอบในพระรำชพิธ ี
�
�
�
บรมรำชำภิเษก ตำมต�ำรำพรำหมณ์น้ำอภิเษกจะต้องเป็นน้ำจำก “ปัญจมหานที” คือ แม่น้ำสำยใหญ่
ี
�
ท้ง ๕ สำยในชมพูทวีป หรือประเทศอินเดีย ได้แก่ แม่น้ำคงคำ แม่น้ำมหิ แม่น้ำยมนำ แม่น้ำอจิรวด
�
�
ั
�
ี
และแม่น้ำสรภู ในศำสนำพรำหมณ์-ฮินดูเช่อว่ำแม่น้ำท้ง ๕ สำยน้ไหลมำจำกเขำไกรลำส ซ่งเป็นท ี ่
�
ื
ึ
ั
�
สถิตของพระอิศวร จึงถือว่ำเป็นน้ำศักด์สิทธ์ และน�ำมำใช้ในพระรำชพิธีต่ำง ๆ เช่น น้ำสรงพระมุรธำ
�
ิ
�
ิ
�
�
ภิเษก น้ำอภิเษก และน้ำพระพุทธมนต์
�
ในสมัยสุโขทัย และอยุธยำ ไม่ปรำกฏหลักฐำนว่ำมีกำรน�ำน้ำจำกปัญจมหำนทีมำใช้ใน
�
�
กำรพระรำชพิธีบรมรำชำภิเษก แต่ปรำกฏหลักฐำนว่ำ น้ำสรงพระมุรธำภิเษกในสมัยอยุธยำใช้น้ำจำก
ี
สระเกษ สระแก้ว สระคำ และสระยมนำ ในแขวงเมืองสุพรรณบุรี ต่อมำในสมัยรัชกำลท่ ๑ ถึง ๔
่
แหงกรุงรัตนโกสินทร์ ยังใช้แม่น้ำสำยส�ำคัญของประเทศเพ่มอีก ๕ สำย เรียกว่ำ “เบญจสุทธคงคา”
ิ
�
�
โดยอนุโลมตำมปัญจมหำนทีในชมพูทวีป ได้แก่ แม่น้ำบำงปะกง ตักท่บึงพระอำจำรย์ แขวงเมืองนครนำยก
ี
ี
�
แม่น้ำป่ำสัก ตักท่ต�ำบลท่ำรำบ แขวงเมืองสระบุรี แม่น้ำเจ้ำพระยำ ตักท่ต�ำบลบำงแก้ว แขวงเมือง
ี
�
�
�
ี
อ่ำงทอง แม่น้ำรำชบุรี ตักท่ต�ำบลดำวดึงส์ แขวงเมืองสมุทรสงครำม และแม่น้ำเพชรบุรี ตักท่ต�ำบล
ี
ั
ท่ำไชย แขวงเมืองเพชรบุรี เม่อตักแล้วจะต้งพิธีเสก ณ เจดียสถำนส�ำคัญแห่งแขวงน้น ๆ แล้วจึงจัด
ื
ั
ส่งเข้ำมำท�ำพิธีท่กรุงเทพมหำนคร ในรัชสมัยพระบำทสมเด็จพระจอมเกล้ำเจ้ำอยู่หัว โปรดเกล้ำฯ
ี
ให้น�ำพิธีทำงพระพุทธศำสนำมำเพมเติมด้วย โดยให้พระสงฆ์ซ่งเป็นพระครูพระปริตรไทย ๔ รูป
ึ
ิ
่
ึ
�
ุ
้
สวดทำนำพระพทธมนต์ในพธสรงพระมุรธำภิเษก จึงท�ำให้มีน้ำพระพุทธมนต์เพ่มข้นอีกอย่ำงหน่ง
�
ิ
ึ
�
ิ
ี
๑๕๒