Page 159 - จดหมายเหตุ final-2

ี
ี
หลักฐานท่เก่ยวกับการสร้างวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
ั
วัดพระศรีรัตนมหำธำตุ ชำวบ้ำนนิยมเรียกกันท่วไปว่ำ “วัดใหญ่” หรือ “วัดหลวงพ่อพระพุทธ
ั
ชินราช” สร้ำงมำแต่คร้งสมัยสุโขทัย สมเด็จพระเจ้ำบรมวงศ์เธอ กรมพระยำด�ำรงรำชำนุภำพ
ื
�
ได้ทรงกล่ำวถึงวัดพระศรีรัตนมหำธำตุไว้ว่ำ “เป็นวัดใหญ่และเป็นวัดท่สาคัญกว่าวัดอ่นในเมือง
ี
ั
พิษณุโลก มีพระมหาธาตุอยู่กลาง เห็นจะสร้างต้งแต่สุโขทัยเป็นราชธานี หากแต่ช่อมแซมมาหลาย
ั
คร้งหลายสมัย”

หลักฐำนต่ำง ๆ ที่กล่ำวถึงกำรสร้ำงวัดพระศรีรัตนมหำธำตุมีหลำยแห่ง เช่น ในพงศำวดำรเหนือ
กล่ำวไว้ว่ำ ในรำวพุทธศักรำช ๑๙๐๐ พระเจ้ำศรีธรรมไตรปิฎก หรือ พระมหำธรรมรำชำท่ ๑ (ลิไทย) ทรงเป็น
ี
พระมหำกษัตริย์ครองกรุงสุโขทัย พระองค์ได้ทรงสร้ำงเมืองพิษณุโลก พร้อมท้งสร้ำงวัดพระศรี
ั
�
ั
รตนมหำธำตุในฝั่งตะวันออกของแม่น้ำน่ำน มีพระปรำงค์อยู่กลำง มีพระวิหำร ๔ ทิศ มีพระระเบียง
๒ ช้น และทรงรับส่งให้ปั้นหุ่นหล่อพระพุทธรูปข้น ๓ องค์ เพ่อประดิษฐำนเป็นพระประธำน
ั
ื
ึ
ั
ในพระวิหำรท้ง ๓ หลัง ได้แก่ พระพุทธชินรำช พระพุทธชินสีห์ และพระศรีศำสดำ โดยเฉพำะพระพุทธ
ั
ี
�
ชินรำชเป็นพระพุทธรูปท่มีลักษณะงดงำมมำก นอกจำกน้ภำยในวัดยังมีโบรำณวัตถุอันล้ำค่ำ
ี
ึ
อีกมำกมำย ซ่งสมเด็จพระเจ้ำบรมวงศ์เธอ เจ้ำฟ้ำกรมพระยำนริศรำนุวัดติวงศ์ ได้ทรงพระนิพนธ์ไว้ว่ำ
ิ
ิ
ั
“นมสการพระพุทธชนราชแล้ว ดูธรรมาสน์เทศน์ธรรมาสน์สวด ดูเรือนแก้ว แลส่งท้งปวงเหล่าน ี ้
ั
ล้วนเป็นของดีอย่างเอก ไม่เคยพบไม่เคยเหน”
็
กำรวำงผังของวัด มีพระปรำงค์เป็นองค์ประธำนของวัด รอบองค์พระปรำงค์มีระเบียงคด
ี
ี
และมีวิหำรทิศ พระวิหำรทำงทิศตะวันออกเป็นท่ประดิษฐำนพระอัฏฐำรส ท่เรียกกันว่ำวิหำรเก้ำห้อง
ี
ปัจจุบันคงเหลือพระอัฏฐำรสและเสำ พระวิหำรทำงด้ำนทิศตะวันตก เป็นท่ประดิษฐำนพระพุทธชินรำช
พระวิหำรทำงด้ำนทิศเหนือเป็นท่ประดิษฐำนพระพุทธชินสีห์ พระวิหำรด้ำนทิศใต้เป็นท่ประดิษฐำน
ี
ี
ี
ึ
พระศรีศำสดำ ซ่งปัจจุบันพระพุทธชินสีห์ และพระศรีศำสดำ ได้ถูกอัญเชิญไปประดิษฐำนท่วัดบวร
นิเวศวิหำร กรุงเทพฯ วัดพระศรีรัตนมหำธำตุวรมหำวิหำรจึงได้สร้ำงองค์จ�ำลองข้นแทน
ึ
สมัยสุโขทัย
ึ
วัดพระศรีรัตนมหำธำตุสถำปนำข้นในสมัยสุโขทัย ได้รับกำรบูรณปฏิสังขรณ์โดยพระมหำ
กษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัยสืบเรื่อยมำ เริ่มตั้งแต่พระมหำธรรมรำชำที่ ๑ (ลิไทย) ได้ทรงสร้ำงวัดพระศรีรัตน
มหำธำตุซ่งครำวน้นยังคงเรียกเพียงว่ำ “วัดมหาธาตุ” ทรงหล่อพระพุทธชินรำช พระพุทธชินสีห์
ึ
ั
และพระศรีศำสดำ จำรึกในสมัยสุโขทัยหลำยหลักได้กล่ำวถึงวัดพระศรีรัตนมหำธำตุ เช่น จำรึก
วัดเขำสุมนกูฏ และจำรึกวัดศรีชุม เป็นต้น ซึ่งเป็นสิ่งยืนยันถึงควำมส�ำคัญของวัดพระศรีรัตนมหำธำตุ

ที่มีมำตั้งแต่อดีตกำล

๑๕๙