Page 684 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

684  Ñòa chí Quaûng Yeân

Quảng Yên là mảnh đất giàu truyền thống lịch sử - văn hóa, không chỉ nổi tiếng về
những chiến công lừng lẫy chống xâm lăng mà còn nổi tiếng với những lễ hội dân gian
kết tinh của sinh hoạt văn hóa làng xã. Từ thời phong kiến, trên địa bàn thị xã Quảng
Yên đã xuất hiện những lễ hội quy mô lớn như: lễ hội Tiên Công, lễ hội Xuống đồng...
Cùng với quá trình thay đổi của lịch sử và địa giới hành chính, một số lễ hội trên địa
bàn thị xã không còn, nhiều nghi thức, tục lệ trong các lễ hội truyền thống cũng biến đổi
theo thời gian và bối cảnh mới.

Lễ hội ở Quảng Yên tập trung chủ yếu vào mùa xuân từ tháng Giêng đến tháng Ba
(âm lịch), thường diễn ra trong khoảng 2 - 3 ngày. Tùy theo lệ làng mà thời gian mở
hội cũng khác nhau, vào ngày sinh, ngày hóa của các vị Thành hoàng, nhân vật lịch sử,
người có công với làng, với nước hay ngày lễ Phật.

Địa điểm tổ chức lễ hội thường gắn với không gian linh thiêng của cộng đồng như:
đình, đền, chùa, miếu... Đa số lễ hội diễn ra theo quy mô từng làng, song cũng có những
lễ hội được tổ chức trên quy mô rộng lớn như lễ hội Bạch Đằng, lễ hội Tiên Công.
Phần nghi lễ của lễ hội được chia thành hai phần rõ rệt là phần lễ (nghi lễ cúng thần,
thánh, Phật, Mẫu...) và phần hội (tụ hội dân của một làng hay liên làng, liên vùng).
Phần lễ là cái thiêng, phần hội thể hiện cho đời sống trần tục của con người.

Phần lễ là nơi thực hành các nghi thức tín ngưỡng thờ thần, thánh, Thành hoàng...
người có công với dân, với nước, với làng xã, bao gồm nhiều hoạt động như: rước thần
hoặc bài vị của thần từ đền, miếu về đình để tế lễ hoặc rước thần từ đình ra một địa
điểm, sau đó tế lễ và dâng hương.

Phần hội thường được tổ chức sau phần lễ, thường được tổ chức gắn với sinh hoạt văn
hóa, thể thao, vui chơi giải trí, phản ánh đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân
địa phương, góp phần củng cố tinh thần đoàn kết trong cộng đồng làng xã.

Về hình thức, lễ hội ở Quảng Yên có thể phân ra các loại hình chủ yếu sau:

Lễ hội mang tính chất lịch sử

Đây là loại hình lễ hội liên quan đến việc thờ các vị Thành hoàng, những người có
công với làng, với nước, các vị anh hùng dân tộc hoặc những lễ hội gắn liền với sự kiện
lịch sử ở địa phương. Có thể kể đến: lễ hội Bạch Đằng tổ chức để tái hiện chiến thắng
trên dòng sông Bạch Đằng, lễ hội Tiên Công tổ chức để tưởng nhớ các vị Tiên Công -
những người có công quai đê, lấn biển khẩn hoang, mở đất lập nên vùng đảo Hà Nam, lễ
hội đền Quan Đại (xã Tiền An) tưởng nhớ công lao của tướng Trương Quốc Dụng và Văn
Đức Giai, lễ hội đình Yên Giang (phường Yên Giang) gắn với Thành hoàng Trần Hưng
Đạo, lễ hội đình Yên Đông (phường Yên Hải) gắn với 3 vị Thành hoàng: Nguyễn Đăng
Minh, Phạm Tử Nghi và Nguyễn Đông Đô...
Lễ hội gắn với những tín ngưỡng nông nghiệp

Quảng Yên là thị xã ven biển nằm trong vùng chuyển tiếp giữa lục địa và biển, khí
hậu mang đặc trưng nhiệt đới gió mùa nên từ xa xưa, người dân nơi đây đã gắn bó với
nghề trồng lúa nước và đi biển, đánh bắt hải sản. Xuất phát từ niềm tin, sự nhờ cậy của