Page 32 - Ky yeu Hoi thao khoa hoc Con duong... (21x29)

32. THAØNH UÛY MOÙNG CAÙI

Ngày 01/4/1931, tại cơ quan Xứ ủy Nam Kỳ, Ngô Đức Trì, tức Vân - Ủy viên Thường
vụ Trung ương Đảng, người từng học cùng đồng chí Trần Phú tại Trường Đại học Phương
Đông, cùng về nước hoạt động và một số cán bộ Đảng bị mật thám Pháp bắt được. Sau
mấy ngày bị đòn tra tấn của mật thám Pháp, không chịu được, Ngô Đức Trì đã khai ra
các cơ sở cách mạng y biết và hoạt động của nhiều cán bộ cốt cán của Đảng, trong đó
có những thông tin về Tổng Bí thư Trần Phú. Qua lời khai của Ngô Đức Trì, mật thám
Pháp biết được thời điểm này Tổng Bí thư Trần Phú đang sống tại ngôi nhà số 11 đường
F.Guillerault (nay là đường Tôn Thất Tùng) . Chúng lập tức tiến hành bao vây ngôi nhà
(1)
hòng bắt nhân vật số một của Đảng. Song đúng lúc bọn mật thám Pháp xông vào nhà thì
đồng chí Trần Phú đang ở cầu tiêu sau nhà một đoạn nên thoát được.

Sáng ngày 18/4/1931, không biết cơ quan ấn loát của Đảng tại số nhà 66 đường
Champagne (nay là đường Lý Chính Thắng) đã bị lộ do sự phản bội khai báo của Ngô
Đức Trì, Tổng Bí thư Trần Phú đến đây để liên lạc với các đồng chí khác thì bị mật thám
Pháp xông ra bắt .
(2)
Bắt được người lãnh đạo cao nhất của Đảng, thực dân Pháp hí hửng sẽ khai thác thêm
được nhiều thông tin về các cơ sở cách mạng và hệ thống tổ chức Đảng. Chúng đưa đồng
chí Trần Phú về bót mật thám Catina để khai thác. Đích thân tên sếp bót là Nadaud
và những tên mật thám dày dạn kinh nghiệm tra hỏi ở Sài Gòn đến khai thác đồng chí.
Thoạt đầu chúng áp dụng biện pháp “nhẹ nhàng” là dùng những thông tin về vai trò
trọng yếu trong Đảng cùng những hoạt động cách mạng của đồng chí do Ngô Đức Trì
khai báo và những lời lẽ ngon ngọt hòng lung lạc, dụ dỗ đồng chí khai ra những cơ sở
cách mạng, tổ chức đảng và các chiến sĩ cộng sản khác. Song, đồng chí Trần Phú chỉ im
lặng. Biết không dễ khuất phục nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng, bọn mật thám Pháp
chuyển sang dùng những đòn tra tấn. Lúc đầu, chúng còn không dám mạnh tay vì sợ
đồng chí Trần Phú gầy gò, ốm yếu như vậy sẽ bị chết luôn nếu dùng đòn mạnh quá. Sau
thấy đồng chí Tổng Bí thư vẫn không khai báo gì, chúng liền dùng đến những cực hình
tàn khốc như “lộn mề gà”, “đi tàu bay”... hòng buộc đồng chí phải khai ra tổ chức đảng và
các đồng chí, đồng đội. Song, các ngón đòn dã man của những tên mật thám sừng sỏ đều
thất bại trước khí phách kiên cường, bất khuất của người cộng sản trẻ tuổi .
(3)

(1) Theo lời kể của đồng chí Hà Huy Giáp - cán bộ lão thành cách mạng, từng là Ủy viên Thường vụ Xứ ủy
Nam Kỳ, Trưởng Ban Tuyên huấn Xứ ủy từ đầu năm 1931, trong cuốn sách: Tuyển tập Hà Huy Giáp, Bộ
Văn hóa - Thông tin xuất bản năm 1998, tr.60.
(2) Tài liệu của mật thám Pháp ghi: “Ngày 17/4, hồi 21 giờ, Sở Liêm phóng Sài Gòn đã khám xét ngôi nhà
66 đường Champagne, bắt được một phụ nữ và ba nam giới, trong đó có Nguyễn Nhật (tức Nguyễn Trọng
Nhạ)... Tìm thấy một khối rất quan trọng truyền đơn, sách mới in xong và nhiều giấy trắng. Cơ quan này
bố trí rất cẩn mật, xác nhận đây là cơ quan ấn loát Trung ương của Đảng Cộng sản. Tuy việc khám xét bị
láng giềng biết, nhưng việc đặt “bẫy chuột” tại đây đã giúp Sở Liêm phóng, ngày 18/4/1931, hồi 8 giờ bắt
được Trần Phú, tức Lý Quý, tức Giáo Quý ở Mat-xcơ-va về, đã bị kết án tử hình, người mà chúng ta biết
rất rõ”. Dẫn theo Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước: Trần Phú - Tiểu
sử, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr.143.
(3) Các đồng chí bị giam cùng Tổng Bí thư Trần Phú trong bốt Catina kể lại sau khi đồng chí bị bắt, cứ đêm
đêm lại nghe trong phòng tra tấn tiếng bọn mật thám hỏi cung, tiếng đánh đập và tiếng ho quen thuộc
của đồng chí. Anh em đoán là đồng chí đang bị bọn mật thám dùng cực hình tra tấn. Nhưng đồng chí Trần
Phú vẫn im lặng, không hề khai báo một câu nào. Xem Nguyễn Văn Hoa - Phạm Hồng Việt: Hiểu thêm
lịch sử qua các hồi ký, ký sự, tùy bút, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 1997, tr.13.