Page 10 - Τεύχος

τρόπο με τον οποίο αυτή υλοποιήθηκε στο πέρασμα του χρόνου από τις αρχές
του 20ου αι. έως σήμερα. Τα ερωτήματα που τίθενται εστιάζουν στο ποιος ήταν
και σε τι αποσκοπούσε ο νέος χαρακτήρας του δημόσιου χώρου στα εμπορικά
κέντρα, που διαμόρφωσε μια καινούργια συνθήκη στους εμπορικούς χώρους,
επηρεάζοντας παράλληλα τη λειτουργία των πόλεων.
Η έρευνα προχωρά στην περιγραφή των μετασχηματισμών που υπέστη
ο δημόσιος χώρος των αστικών κέντρων, στο πλαίσιο αναδιαμόρφωσης των
πόλεων τον 20ο αι. και των σύγχρονων τάσεων που αναδύθηκαν. Η μελέτη
εστιάζει ιδιαίτερα στην συνθήκη ιδιωτικοποίησης του δημόσιου χώρου. Η
ιδιωτικοποίηση, η οικειοποίηση δηλαδή δημόσιων χώρων από άτομα και ομάδες
ιδιωτικού χαρακτήρα, αποτελεί το συνδετικό στοιχείο του δημόσιου χώρου με την
έκφραση των νέων οικονομικών μετασχηματισμών. Τι γνωρίσματα παρουσιάζει
ο δημόσιος χώρος στο νέο αστικό περιβάλλον των σύγχρονων πόλεων, και ποια
είναι η σχέση του με την εξέλιξη της δημόσιας σφαίρας;
Τέλος, η ερευνητική εργασία καταλήγει σε συμπεράσματα που αφορούν
το χαρακτήρα του δημόσιου χώρου και την εξέλιξη του ρόλου που διαδραματίζει
στους χώρους εμπορικών συναλλαγών, στις διαφορετικές χρονικές περιόδους
από την αρχαιότητα ως σήμερα. Πώς ο νέος κόσμος των εμπορικών κέντρων,
επηρεάζει το δημόσιο αστικό χώρο και την κοινωνία της σύγχρονης εποχής; Πώς
οι μετασχηματισμοί που έλαβαν και λαμβάνουν χώρα στις πόλεις και τις κοινωνίες
εκφράζονται στους τόπους που πάντοτε χτυπούσε ο παλμός της δημόσιας ζωής,
τα εμπορικά κέντρα;
9 Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1. Εννοιολογική προσέγγιση του δημόσιου χώρου
1.1 Εισαγωγή
H ύπαρξη φυσικού χώρου με ελεύθερη πρόσβαση για το σύνολο
της κοινωνίας, αποτελούσε επιτακτική ανάγκη για την διεξαγωγή όλων των
δραστηριοτήτων που συνδέονται από της απαρχές του αστικού φαινομένου,
με την οικονομία και τις ανταλλακτικές δραστηριότητες. Τέτοιος χώρος , όπου
επιτρέπει την κίνηση αγαθών και την παροχή υπηρεσιών, δεν είναι άλλος από
το δημόσιο χώρο κάθε περιβάλλοντος που διαβιεί το κοινωνικό σύνολο. Ο
δημόσιος χώρος όμως, αποτελεί μια έννοια πολυδιάστατη που περικλείει πολλά
και σύνθετα χαρακτηριστικά, τα οποία σχετίζονται με διαφορετικές εκφάνσεις τις
ανθρώπινης δράσης. Ως αφετηρία της προσέγγισης της έννοιας του δημόσιου
χώρου, αναφέρεται αρχικά μια σύντομη εξέλιξη του όρου «δημόσιος» όπως
καταγράφηκε ανά τους αιώνες, καθώς οι έννοιες παίρνουν την σημασία τους
σύμφωνα με την εξέλιξη της κοινωνίας στην οποία εμφανίζονται. Με αυτόν τον
τρόπο, θα γίνει πιο κατανοητό το πλαίσιο ύπαρξης και λειτουργίας του δημόσιου
χώρου, που περιγράφεται αναλυτικότερα στο παρόν κεφάλαιο.
Ο Sennett μελέτησε τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίστηκε
διαχρονικά η έννοια του δημόσιου. Υποστηρίζει ότι στην αγγλική γλώσσα του
15ου αιώνα ο όρος public -δημόσιος είχε την έννοια του κοινού συμφέροντος
της κοινωνίας. Κατά τον 16ο αι. προστίθεται η έννοια του δημόσιου ως κάτι που
εμφανίζεται και εκτίθεται σε κοινή θέα. Στη συνέχεια, τον 17ο αι. οι έννοιες του
«δημόσιου» και του «ιδιωτικού» μεταβάλλονται ως αντίθετες, με το δημόσιο να
αναφέρεται στο σύνολο όλων των σχέσεων των ανθρώπων με τους μη οικείους
τους, ενώ αντίστοιχα το ιδιωτικό σε ένα πλαίσιο σχέσεων των ανθρώπων με
τους περισσότερο οικείους τους. Βασιζόμενες σε αυτή την αντίληψη, οι έννοιες
του δημόσιου και του ιδιωτικού πήραν σταδιακά το νόημα που πλησιάζει στο
σήμερα.
Τον 18ο αι., οι συνέπειες της αστικοποίησης μετέτρεψαν την έννοια του
δημόσιου χώρου, η οποία πλέον περικλείει το φαινόμενο της συνύπαρξης «ξένων»
μεταξύ τους ανθρώπων. Ο τρόπος που μέχρι τότε βιωνόταν ο δημόσιος χώρος
μετατρέπεται σε ένα περιβάλλον όπου «πολλοί άνθρωποι όλο και περισσότερο
μοιάζουν μεταξύ τους αλλά όλο και λιγότερο γνωρίζονται» (Sennett, 1999,31-
32, 428). Αυτό το πρωτόγνωρο για τα έως τότε δεδομένα, χαρακτηριστικό
της αστικής κοινωνίας, «οι ξένοι» στην πόλη, ήταν ένα κυρίαρχο στοιχείο της
νέας πραγματικότητας που δημιουργήθηκε από την αρχή της ύπαρξης των
αστικών κέντρων της εποχής. Αυτή η προσέγγιση, σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό
με τη σύγχρονη έννοια του δημόσιου χώρου, καθώς προβάλει μια ανάγνωση
Εννοιολογική προσέγγιση του δημόσιου χώρου 10