Page 15 - Τεύχος

1.2 Δημόσια σφαίρα-πολιτικές και νομικές διαστάσεις του δημόσιου χώρου Παρά το γεγονός ότι διέπεται από νόμους και κανόνες συμπεριφοράς, είναι χώρος
ανοικτός, εν-δυνάμει οικειοποιήσιμος και μέσα από τη λειτουργία του, δικαιώνει
Παρατηρούμε πως οι προαναφερθείσες προσεγγίσεις φανερώνουν πως το ρόλο της πόλης ως πυρήνα συνύπαρξης, επικοινωνίας και συναναστροφής.
ο χαρακτήρας του δημόσιου χώρου ανασχηματίζεται από συνεχείς και γρήγορες Όπως περιγράφει και ο Habermas, η έννοια του δημοσίου μεταλλάσσεται
αλλαγές που σχετίζονται είτε με τα μέλη της κοινωνίας ως δρώντες, είτε εξωγενείς σε κάθε ιστορική περίοδο, καθώς προσαρμοζόμενος στο πνεύμα της εποχής,
παράγοντες. Συνεπώς, θα μπορούσαμε θεωρητικά να αναπαράγουμε ακόμα και για διευρύνεται ή περιορίζεται ο ρόλος που διαδραματίζει στον αστικό χώρο. Μέσω
την εκάστοτε κοινωνία κάθε εποχής, διαφορετικές ερμηνείες του όρου δημόσιος των διαφορετικών νοημάτων που συμπυκνώνει στο εκάστοτε πλαίσιο, μπορεί
και της έννοιας του δημόσιου χώρου, ανάλογα με τη σκοπιά προσέγγισης που θα κανείς να διεξάγει συμπεράσματα για την ιστορία του κάθε τόπου στον οποίο
επιλέγαμε. Για το λόγο αυτό θα επιλέξουμε να αναφερθούμε σε συγκεκριμένες εντάσσεται, να τον σκιαγραφήσει και να ερμηνεύσει την πορεία του στο χρόνο
οπτικές που σχετίζονται με τη θεματική που εξετάζει η παρούσα εργασία. Κύρια (Habermas, 1991, 15-25 ).
κατεύθυνση είναι αυτή των αναδιαμορφώσεων κοινωνικού χαρακτήρα στο
πλαίσιο της λειτουργίας και αντίληψης του δημόσιου χώρου, επηρεαζόμενες
από τις μεταβολές που υπέστησαν οι πόλεις στο πέρασμα του χρόνου.

Για να εμβαθύνουμε περισσότερο στην έννοια του δημόσιου χώρου θα
αναφερθούμε σε μια προσέγγιση που περιλαμβάνει ένα ευρύτερο πλαίσιο που
αυτός ενσωματώνεται, της «δημόσιας σφαίρας». Την έννοια αυτή, εισήγαγε
πρώτη φορά ο Habermas (1962). Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο, η έννοια
του δημόσιου χώρου αναφέρεται στην κοινωνική-πολιτισμική σφαίρα μέσα στην
οποία σχηματίζεται η κοινή γνώμη. Το κέντρο βάρους αυτής της προσέγγισης
αποτελεί η ιστορική θεμελίωσή του όρου αλλά και η πολιτική του διάσταση. Πιο
συγκεκριμένα, το δημόσιο περιγράφεται ως μια ακολουθία αλληλοσχετιζόμενων
εννοιών, βασιζόμενες στον όρο της δημόσιας σφαίρας. Πιο συγκεκριμένα,
αναφέρεται στη συνθετότητα της σημασίας των δυο συντρεχουσών εννοιών
«δημόσιο» και «δημόσια σφαίρα». Οι όροι αυτοί εξελίχθηκαν με την πάροδο του
χρόνου και όταν πλέον εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο της αστικής κοινωνίας, η οποία
ήταν βιομηχανικά αναπτυγμένη και αποτελούσε ένα κράτος κοινωνικής πρόνοιας
, συγχωνεύτηκαν με το ιδιωτικό και η έννοια του δημόσιου ήρθε σε ρήξη με την Εικόνα 4 : “Η ιστορία των ανθρώπινων οικισμών, έχει συσχετιστεί με τις συναντήσεις
ανερχόμενη τάξη πραγμάτων της αστικής, δυτικοευρωπαϊκής κοινωνίας, όπου των ανθρώπων στους δημόσιους χώρους”, J. Gehl-Life Between Buildings
κυριαρχούσε ο απολυταρχισμός του μεταφεουδαλικού κράτους. Η ερμηνεία Ως συνέχεια της ερμηνείας της πολιτικής διάστασης του δημόσιου χώρου,
του όρου δημόσιος, όπως υποστήριξε ο Habermas, τείνοντας στην πολιτική η προσέγγιση του Αριστοτέλη για την πόλη και τους πολίτες, αναφέρει πως «η
του διάσταση, ταυτίζεται συχνά με τον κρατικό μηχανισμό, την διακυβέρνηση, πόλη ανήκει στην κατηγορία των πραγμάτων που υπάρχουν εκ φύσεως και ο
την διοικούσα πολιτεία, την κρατική ιδιοκτησία, τους πολίτες και την πολιτική άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση να ζει σε πόλη (πολιτικὸν ζῷον)»
συζήτηση, αναφερόμενα στο συγκεκριμένο πλαίσιο, ως δημόσια σφαίρα (Haber- (Αριστοτέλης, Πολιτικά – Βιβλίο 3ο, 12η Ενότητα (Α 2, 5-6), όπως αναφέρεται σε
mas, 1991, 15-25 ). Λεκατσά, 1939). Έπειτα, η Arendt (1958), στο έργο της «Η ανθρώπινη κατάσταση»,
αναλύοντας τη σύλληψη της έννοιας της αγωγής του πολίτη, υποστήριξε πως η
Στην ίδια κατεύθυνση, η φιλόσοφος Arendt (1977) στο έργο της «Δημόσια δημόσια σφαίρα αποτελείται από τρία βασικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι
δικαιώματα και ιδιωτικά συμφέροντα», μέσα από μια πολιτική και φιλοσοφική η χωρική ποιότητα του δημόσιου χώρου και το δεύτερο η τεχνητή ποιότητά
σκοπιά, υποστηρίζει αντιστοίχως πως ο δημόσιος χώρος είναι κατεξοχήν πολιτικός του, στοιχείο που δεν είναι ένα φυσικό του δικαίωμα, αλλά νοηματοδοτείται
χώρος και συνδέεται αμφίδρομα με την έννοια της δημόσιας ελευθερίας. και αποκτάται κατά την είσοδο του ατόμου στο δημόσιό χώρο. Το τρίτο

13 Εννοιολογική προσέγγιση του δημόσιου χώρου Εννοιολογική προσέγγιση του δημόσιου χώρου 14