Page 4 - tembang dhandhanggula

Makna Luhur Tembang Dhandhanggula
Lelabuhan telung prakara ing tembang dhandhanggula ing dhuwur yaiku :

1. Guna, bisa mrantasi gawe supaya dadi unggul
2. Kaya : nalika paprangan negara Manggada, bisa mboyong putri dhomas, diaturake marang ratu,
3. Purun : kekendale wis nyata nalika perang tandhing karo Dasamuka, ratu negara Ngalengka, patih Suwanda gugur ing
madyaning paprangan.)
Watak-watake tembang Macapat

Tembang macapat ndhuweni watak sing bisa kanggo nggambaraken manungsa. Watak tembang macapat kasebut, yakuwe:
1) Kinanthi, awatak : seneng, asih, tresna. Matuke kanggo medharake piwulang, cerita sing ngemu surasa asih tresna lan
asmara, gandrung-gandrung.

2) Pocung, awatak : kendo, tanpa greget saut. Matuke kanggo neng cerita sing sajak mung sakepenake tanpa
kemempengan.

3) Asmaradana, awatak : sengsem, sedih, prihatin. Nanging sedih utawa prihatin sing merga ketaman neng lara asmara.
Matuke kanggo neng cerita sing isi surasa nawung asmara.
4) Mijil, awatak : wedaring rasa. Matuke kanggo neng cerita sing isi pitutur, nanging uga kena tumrap sing cerita
gandrungan.
5) Maskumambang, awatak : nelangsa keranta-ranta. Matuke kanggo medaarake rasa – pangrasa sing nggereges, nelangsa
keranta-ranta.

6) Pangkur, awatak : sereng. Kanggo neng cerita sing ngemu surasa sereng, sajak gregetan. Yen pitutur, ya pitutur sing
serem semu srengen, yen gandrung, ya gandrung sing serem, gandrung-gandrung kapirangu. Lumrah uga kanggo neng cerita
perang.
7) Sinom, awatak : grapyak, renyah, cocok karo jenenge sinom, sekang garbane tembung “si + enom”. Matuk kanggo
sesorah, cerita sing isi pitutur.
8) Dandanggula, awatak : luwes, resep. Tumrap neng cerita sing ngemu surasa kepriwe bae bisa mlebu/pas, pancen
luwesan. Kanggo neng bebuka prayoga, kanggo medharake piwulang ya kena, kanggo cerita sing isi gandrung-gandrungan uga
kena, kanggo penutuping karangan ya lumrah.
9) Durma, awatak : galak, muntab. Mathuk kanggo medharake rasaning ati nepsu, ati kedereng sereng, utawa kanggo
neng cerita perang.

10) Gambuh, awatak : rumaket, kulina, wanuh wani. Matuk kanggo medarake pitutur sing rada sereng merga wis keduga
lan lumrahe nganggo basa ngoko, ya basane wong sing wis kulina raket sesrawungane.

11) Megatruh, awatak : sedih, kingkin kaworan nglokro (putus asa), kanggo medharake rasa gegetun pungun-pungun,
nelangsa keranta-ranta.
Tegese tembung :

yogyanira = becike, sebaiknya.
prajurit = bala, tantra, saradhadhu, bala koswa, tentara.

kadya = lir, pindha, kaya, seperti.
nguni = jaman biyen, dahulu kala.
andelira = andel-andele , andalan.