Page 93 - For the Love of Porcelain

periode waarin Portugal exclusief toegang Duitse artsen die in Japan waren gestati- Kangxi-periode (1662-1722) geproduceerd coratie in reliëf: twee met inscripties, twee decoratie vergelijkbare potten, en het mo- strijklicht van een uitbundige ingesneden
had tot de schatten van Azië. De triomf be- oneerd en waarvoor Witsen als patroon in Jingdezhen. in musea worden ze wel ten- met iguratieve motieven en twee met land- tief komt ook voor op apothekersvijzels. De bloemversiering te zijn voorzien. De vrijwel
staat erin dat dat de republiek die toegang fungeerde: Andreas Cleyer en engelbert toongesteld in zalen gewijd aan de Chinese schappen. Gezien de vele gelijkenissen die vroegst te dateren pot van dit type, met een onzichtbare versiering wordt aangeduid
van Portugal heeft overgenomen. in dit Kaempfer. in ruil voor de steun van Witsen kunst en materiële cultuur, maar ook in stijl- de Leeuwarder pot vertoont met keramiek enigszins gewijzigde, maar duidelijk her- als anhua, ofwel ‘verborgen decoratie’. (ig.
schilderij is porselein dus niet alleen zeer voorzagen zij hem onder andere van infor- kamers, zoals bijvoorbeeld in de gerecon- uit Shiwan en andere ovens in Guandong kenbare variatie op het vissersmotief, werd 3b) Yongle bestelde dit soort witte schotels
duidelijk zichtbaar, het porselein geeft het matie over Japanse botanie. Het is goed strueerde achttiende-eeuwse ‘Leeuwarder en het glazuur dat in de woorden van Anne- gevonden in een schip dat in 1816 verging met een anhua decoratie speciaal voor of-
schilderij bovendien een zeer precieze en mogelijk dat Cleyer betrokken was bij privé- lakkamer’ in het rijksmuseum (afb. 2). Hun Louise muir bestaat uit ‘verpulverd glas ver- in de Straat van malakka; hij wordt toege- ferrituelen voor zijn overleden ouders. Alle
bijzondere betekenis. handel in Japans porselein. populariteit blijkt uit de talloze negentien- mengd met modder uit de rivier de Parel in schreven aan de niet-keizerlijke ovens van geheel witte borden met een anhua deco-
de- en twintigste-eeuwse imitaties in de Guandong’, is het aannemelijk dat hij ge- Jingdezhen (noot 17). ratie, ook die van latere keizers, lijken spe-
een recente opgraving in het huis van Cuper collecties van vele musea en uit de enorme maakt is in Guandong (noot 11, 12). ciaal te zijn gemaakt voor oferrituelen voor
‘D’une beauté enchantée’ bracht ongebruikelijk grote hoeveelheden aantallen duidelijke vervalsingen aangebo- er moet meer onderzoek gedaan worden de overleden voorouders van de keizer. Die
Privéhandel en Kakiemon porselein Japans porselein naar boven, waaronder den via internet (noot 4). een ander voor- Afgezien van dit negentiende-eeuw- naar de herkadrering van deze drie soor- schotels zijn onder meer versierd met een
menno Fitski veel sets van Kakiemon blauw-wit porse- beeld hiervan is het voor macfarlane, Lang & se exemplaar bevindt zich een qua vorm ten Chinese keramische voorraadpotten, anhua decor van draken en feniksen. Dit
lein (afb. 5 en 6), van dezelfde types als nu Co. gemaakte koekblik uit 1939 (afb. 3), dat en kleur vergelijkbare pot uit 1930 in de niet alleen in europa, maar wereldwijd. vaatwerk werd zowel gebruikt in de aan de
in de zeventiende eeuw gebruikten de krin- nog bewaard zijn gebleven in de collec- qua vorm, kleur en decoratie op de Kangxi Leeuwarder collectie; het decoratieschema momenteel zijn eva Ströber en anderen keizerlijke voorouders gewijde schrijnen in
gen rond de stadhouder porselein om het tie van kasteel twickel, destijds eigendom pot lijkt. van deze pot, dat een verscheidenheid aan bezig plannen in die richting te realiseren. de Verboden Stad als wel in de grafcom-
interieur van hun residenties luister bij te van de prominente familie Van Wassenaer. bloemen laat zien, is echter afwijkend en tenslotte nog een voorbeeld uit de Berlijnse plexen van de ming-keizers in Changping.
zetten. een voorbeeld is oranienburg, waar mogelijk waren dit de soorten hoge kwali- omstreeks 1900 vormden ‘gemberpot- bovendien is hij voorzien van een etiket met staatsmusea (afb. 12) van de in europa zo- een ming keizer voor wie dergelijk wit por-
in de inventaris van een porseleinkabinet teit-porselein die via de netwerken van de ten’ een veelvoorkomend onderdeel van daarop ‘Preserved Ginger in Syrup / Young genoemde ‘gemberpot’ uit West-turkestan, selein met een anhua decoratie is geprodu-
grote Kakiemon-stijl dekselpotten voor- privéhandel naar Nederland kwamen en europese stillevens, bijvoorbeeld in het Stem Ginger / made in Hong Kong / mee dat laat zien dat deze potten ook elders wer- ceerd, is Jiajing (1522-1566). in diverse col-
komen als op afbeelding 1. in de verzame- die door de elite gebruikt werden bij speci- werk van de Franse, Duitse en Nederlandse Chun Canning Co’ (afb. 8). in dit geval bevat- den aangepast aan de eigen cultuur. lecties zijn witte schotels te vinden waarop
ling van Willem iii en mary was Kakiemon ale gelegenheden. De stukken uit de beer- schilders Paul Cézanne (1839-1906), Karl te de ‘gemberpot’ dus ook echt gember en als centraal anhua decor een paar gevleu-
eveneens aanwezig: een paar vazen (afb. put van Cuper laten gebruikssporen zien en Hagemeister (1848-1933) en Floris Verster had men zich om commerciële redenen la- gelde, vijfklauwige draken tussen vlammen
2), waarvoor, net als de dekselpotten, de het gebruik van porselein blijkt ook uit een (1861-1927), zie afb. 4, 5 en 6. Uit de titels ten inspireren door een historisch type, net Een keizerlijk bord met een volkse en wolken zijn aangebracht. een ingekrast
europees-geïnspireerde versiering aangeeft verslag van een galadiner, waarin wordt be- van de schilderijen, waarin respectievelijk als bij het ‘Kangxi’ koekblik. beschildering zes-karaktermerk toont de naam van ‘de
dat het op bestelling gemaakte voorwerpen schreven hoe het nagerecht op Japans por- een pot de gingembre, een Ingwertopf en Voordat kleefetiketten algemeen gebruikt Sebastiaan ostkamp grote ming-keizer’ Jiajing.
geweest moeten zijn. selein werd geserveerd. een gemberpot genoemd worden, blijkt dat werden om inhoud en producent bekend te
Sinds het begin van de handel in Japans alle afgebeelde potten, hoewel verschillend maken, dienden opschriften dat doel; in het De tentoonstelling die eva Ströber in 2013 Het bovenstaande vormt de context voor
porselein rond 1655 werden nieuwe, hoge- van elkaar en ook van de Kangxi-potten, negentiende-eeuwse voorbeeld in afbeel- in het Princessehof maakte over ming- de schotel die in deze bijdrage centraal
kwaliteit stukken het eerst via privéhandel Wij noemen ze gemberpotten beschouwd werden als ‘gemberpotten’. De ding 9 geven de karakters in onderglazuur porselein, begon met twee keizerlijke stuk- staat. Deze is voorzien van een soortgelijk
overgebracht en het is opvallend dat het Hoe Chinese keramische voorraadpotten potten van Cézanne en Hagemeister zijn blauw de inhoud aan, een tweede opschrift ken die ze, hoewel merken ontbreken, in anhua decor (ig. 1), maar vreemd genoeg
VoC-bestuur moeite had dezelfde kwali- in europa in een nieuw kader geplaatst van hetzelfde type, maar die van Verster vermeldt het adres van de producent. de regeerperiode van Yongle (1368-1424) gaat de anhua voorstelling hier schuil on-
teit via de oiciële handel te bestellen. Het werden behoort tot een ander type, dat ook voor- plaatste. in de vijftiende eeuw hebben de der een in bovenglazuur rood en groen
is waarschijnlijk dat de privéhandel van aan- Anna Grasskamp and Wen-ting Wu komt op twee stillevens van Piet mondriaan een derde, belangrijk type ‘gemberpot’ keizerlijke ovens in Jingdezhen nog een mo- geschilderde voorstelling van Chinese da-
zienlijke omvang was, gezien het quotum (1872-1944). wordt voornamelijk gevonden in collec- nopolie op de productie van porselein voor mes in een tuin. Deze voorstelling is ont-
dat in 1685 voor Japanse zijde werd vastge- Dit essay behandelt drie types keramische De op deze schilderijen afgebeelde pot- ties gewijd aan de materiële cultuur van het hof en produceerden ze van alle ovens staan in een van de particuliere red shops
steld, waaruit duidelijk wordt dat medewer- voorraadpotten, vervaardigd in China in ten worden gewoonlijk niet in musea ten- de geneeskunde, zoals bijvoorbeeld in het de beste kwaliteit. Zo lijken de kwaliteit van (waar geen porselein gebakken werd maar
kers van de VoC voor grote sommen privé verschillende perioden, die in het Westen toongesteld, maar het Princessehof in Deutsche Apotheken museum, waar men het porselein en van de beschildering van alleen - in mofelovens - gedecoreerd) die
konden handelen. alle drie ‘gemberpot’ genoemd worden en Leeuwarden bezit een exemplaar van het acht van deze potten heeft, waarvan een een vaas met een drieklauwige draak erop Jingdezhen rond het midden van de zes-
die door europeanen werden getransfor- door Verster en mondriaan afgebeelde type met hetzelfde soort, zelden bewaard ge- te wijzen dat dit stuk in de keizerlijke ovens tiende eeuw huisvestte. Binnen twee even-
De burgemeester van Deventer en geleerde meerd van voorwerpen om dingen in te (afb. 7, noot 6). Het dikke ‘petrol’-blauwe bleven, draagnet van gras of bamboe als is gebakken (ig. 2). Door de vervormde eens later geschilderde rode cirkels is het in-
Gisbert Cuper is een voorbeeld van een lid bewaren naar voorwerpen om tentoon te glazuur is typerend voor dit soort potten, de potten in de stillevens van Cézanne en hals, een duidelijke bakfout, mag dit stuk als gekraste zes-karaktermerk van keizer Jiajing
van de elite die Kakiemon in huis had. Zijn stellen; een voorbeeld van transculturele hoewel er ook vergelijkbare potten bekend Hagemeister (afb. 10). De potten van het B-keus worden bestempeld. De vaas werd te lezen. onder de deels afgesleten ‘secun-
vriend en mede-geleerde Nicolaes Witsen, herkadrering. zijn met glazuur in verschillende tinten olijf- museum hebben een onderglazuur blau- echter niet stukgegooid. Het voorwerp daire’ beschildering valt op zowel de voor-
burgemeester van Amsterdam en VoC- groen; dit type zeskantige pot komt voor we decoratie met een voorstelling van een dook eeuwen later op in de indonesische als de achterzijde duidelijk het keizerlijke
directeur, hielp Cuper met het verkrijgen overal in musea in europa en Amerika is de met een ronde opening met hals voor de visser. De meeste voorstellingen zijn vrij ab- Archipel en werd verworven door Nanne anhua drakendecor te ontwaren. Het bord
van goederen uit Azië. omgekeerd hield zogenaamde ‘gemberpot’ met ondergla- deksel, en met een zeshoekige opening stract, maar de decoratie van één pot laat ottema (1874-1955). Het tweede stuk is een betreft dus een stuk keizerlijk porselein dat
Cuper Witsen op de hoogte van academisch zuur blauwe variaties op het ‘Kangxi blauw- zonder hals (noot 8, 9). De decoraties op de duidelijk een visser in een berglandschap grote witte schotel die eveneens aan de re- in een burgerlijke oven is overgedecoreerd
nieuws, dat Cuper van gelijkgestemden el- wit met perenbloesem-patroon’ (Kangxi pot van Verster zijn niet thuis te brengen, met bomen, wat hutjes en een groot wa- geerperiode van Yongle is toegeschreven met een in bovenglazuur rood en groen
ders in europa ontving. qinghua bing mei wen) te vinden (afb. 1, maar het Leeuwarder exemplaar heeft zes teroppervlak zien (afb. 11). in andere mu- (ig. 3a). Hoewel de schotel op het eerste ge- aangebracht decor. Vreemd genoeg moe-
in het netwerk van Witsen waren twee noot 3). Deze potten werden tijdens de vlakken met drie verschillende soorten de- seumcollecties bevinden zich qua vorm en zicht misschien wat saai aandoet, blijkt hij in ten beide bewerkingen of ‘producten’ op

88 I vormen uit vuur vormen uit vuur I 89