Page 88 - For the Love of Porcelain

een prachtig voorbeeld van chine de com- von Hallwyl, geboren Kempe (1844-1930): De krijger in iguur 2 is van later datum. Het De kleine leeuwiguren werden onder an-
Een beker van overgangsporselein mande! onder de kruisende banden rond- ze zijn wetenschappelijk interessant, maar feit dat hij op een leeuw rijdt wijst erop dat dere als altaarstukken gebruikt, in het ‘Een bloemstuk, etc.’
Het eerste chine de commande voor om de rand ziet men drie maal een cluster zullen eveneens een groot publiek aanspre- hij geen gewone sterveling is en dat hij oor- bijzonder om wierookstokjes in te zet- Anne Gerritsen
Nederland? van grote, krullende bloemtakken afhan- ken. Wilhelmina von Hallwyl stamde uit een spronkelijk waarschijnlijk deel uitmaakte ten. Porseleinen leeuwen, zoals het paar
Christiaan J.A. Jörg gen, gescheiden door druiventrossen aan rijk ondernemersgeslacht en met het gro- van een dakversiering: Chinese daken had- uit Jingdezhen in afbeelding 5 en 6, wer- op een houtblokdruk uit het British
een lint. te vermogen dat zij in 1883 van haar vader den bovennatuurlijke bescherming no- den zeer waarschijnlijk gemaakt voor klei- museum staan een aantal objecten afge-
Na de vestiging op taiwan (Formosa) in 1624 een heel vergelijkbare versiering komt in erfde kon ze haar hartstocht voor verzame- dig om kwade geesten af te weren en men ne heiligdommen of huisaltaren. een an- beeld: vazen en lessen, een rolschildering,
duurde het een decennium voor de VoC het tweede kwart van de zeventiende eeuw len uitleven. Ze reisde veel en kocht dan dacht dat leeuwen die boden. der gebied waar men zich tijdens de late en een gele Boeddha’s hand-vrucht op een
een geregelde handel in porselein en an- vaak voor op Nederlandse zilveren en tin- veel voor haar verzameling, maar kwam De Hallwyl collectie bevat ook een aantal ming-periode specialiseerde in het produ- groen blad. Afbeeldingen van een verza-
dere Chinese goederen kon organiseren. in nen bekers en is niet gebonden aan een be- ook graag bij het Stockholmse veilinghuis negentiende-eeuwse stukken, gemaakt in ceren van porseleinen wierookhouders in meling antiquiteiten waren in allerlei krin-
een brief aan de directeur in Fort Zeelandia paalde plaats of zilversmid. Als voorbeelden Bukowski, waar de meeste van de hier be- de Shiwan-ovens in het dichtbij Guangzhou de vorm van een leeuw, was Dehua in de gen populair, zowel aan het hof (zoals op de
schrijft de gouverneur-generaal in Batavia worden bekers uit Schoonhoven (afb. 4) en sproken beeldjes tussen 1906 en 1912 aan- gelegen Foshan, waar bouwkundige ke- provincie Fujian (afb. 7, 8 en 9); recente op- beroemde afbeelding van de bijna 250 ver-
dat porselein versierd ‘met Chinese igu- middelburg (afb. 5) afgebeeld, evenals een geschaft werden. Bij haar dood had ze be- ramiek voor plaatselijke, maar ook voor gravingen van zestiende- en zeventiende- zamelde schatten van keizer Yongzheng, r.
ren’ goed verkoopbaar zal zijn in Nederland. anonieme tinnen beker (afb. 8). Later wer- halve een waardevolle collectie europese Chinese tempels in Hongkong en Vietnam eeuwse ovens hebben een aantal scherven 1722-1735), als in de commerciële districten
onder de gewenste vormen die hij opsomt den dergelijke zilveren bekers vaak voor het kunst en kunstnijverheid bijna 1000 stuks geproduceerd werd. Het gaat hier om een opgeleverd met afbeeldingen die overeen- van Suzhou (zoals we zien op een populaire
worden ook bekers (drinck beeckers) ge- avondmaal in de kerk gebruikt, maar van Chinees porselein; ze liet zowel haar huis leeuw met uitpuilende ogen, versierd met komsten vertonen met de leeuwen in af- houtblokdruk uit de vroege Qing-dynastie).
noemd. Volgens de VoC-archivalia werden oorsprong zijn het meestal burgerlijke be- in Stockholm als haar volledige collectie na linten en juwelen en met zijn voorpoten beelding 4, 5 en 6. Het was ook een populair decoratief motief
in de volgende jaren bekers in diverse ma- kers, zoals blijkt uit een stilleven van Heda aan de Zweedse staat. op een brokaten bal (afb. 3), alsook om een Uit vondsten in scheepswrakken, zoals de op verschillende soorten porselein. De af-
ten ingekocht en naar Batavia/Nederland (afb. 7). paar grote leeuwen die een brokaten bal zogenaamde ‘Hatcher cargo’ uit ca. 1645, gebeelde objecten hebben vaak symboli-
verscheept, hoewel het nooit om grote hoe- Zilversmeden konden voor de versiering te toen na het einde van de russisch-Japanse met lange linten op hun neus balanceren wordt duidelijk dat tegen de zeventiende sche betekenissen. Boeken, penselen, pen-
veelheden ging. Ze vormden onderdeel van rade gaan bij voorbeeldboeken voor gra- oorlog in mantsjoerije in 1905 de trans-Si- (afb. 4); alle drie deze leeuwen maken een eeuw boeddhistische leeuwen van Dehua- seelhouders en inktstenen symboliseren de
het assortiment overgangsporselein, dat veringen, zoals het ‘Spitsboeck’ van 1617 berische spoorlijn voor nieuwe transport- feestelijke en speelse indruk. porselein niet meer alleen voor de thuis- wereld van de geleerden; pauwenveren en
toentertijd als een nieuw type exportporse- (afb. 8). mogelijk is een dergelijke gravure routes zorgde, begonnen veel europese Hoewel beelden van boeddhistische leeu- markt gemaakt werden, maar ook voor de koraal zijn symbolen van de verschillende
lein op de Nederlandse markt populair was. gebruikt als model en meegegeven naar handelaren, onder wie Bukowski, oudhe- wen altijd wat buitenissig en soms ook be- export. in verscheidene beroemde engelse rangen van de bureaucraten en geven een
overgangsbekers komen in diverse collec- China, of is gebruik gemaakt van een teke- den rechtstreeks uit China te ontvangen. paald grappig zijn, hadden ze een belang- collecties, bijvoorbeeld die in Boughton wens voor promotie aan; bloemen en plan-
ties voor en zijn beschilderd met Chinese ning, een beschilderd houten model of een Het ging hier voornamelijk om archeologi- rijke functie als ‘waakleeuwen’. in China, House in Northhamptonshire and Preston ten worden in hun geheel geassocieerd met
landschappen en igurale scenes in onder- minder kostbare tinnen beker. sche voorwerpen; waarschijnlijk kwamen waar geen leeuwen voorkwamen, waren manor in Brighton, bevinden zich diverse schoonheid en rijkdom, terwijl de individu-
glazuur blauw (afb. 1). De vorm is ontleend Wie dit exemplaar heeft besteld - het zal ze- echter veel van de boeddhistische leeuwen de waakleeuwen ten tijde van de ming en boeddhistische leeuwen, in Preston manor ele bloemen ook nog hun eigen, heel speci-
aan een metalen beker - zilver of tin - zoals ker een particulier geweest zijn en niet de bij Bukowski uit oude europese collecties. Qing-dynastieën zo langzamerhand op pe- zelfs 124. ieke betekenissen hebben; het woord voor
die in Nederland circuleerde. De meer al- VoC - is onbekend. maar hij of zij heeft, zon- Gezien de vele beeldjes van zowel mensen kineesjes gaan lijken, vandaar dat ze in het tegen de achttiende eeuw was de ex- vaas is een homoniem voor vrede; de thee-
gemene vraag is hoe zo’n model gebruikt der het te weten, in China een beker laten als dieren in haar collectie, is het duidelijk Westen ook wel ‘Foo-honden’ werden ge- port van keramiek naar vele europese lan- pot staat voor rust, enzovoorts.
werd, want zilver was kostbaar in China en maken die nu naar alle waarschijnlijkheid dat de gravin hier dol op was. in tegenstel- noemd. tijdens de middenperiode van de den sterk ontwikkeld, zowel door particu-
het is onwaarschijnlijk dat een zilveren be- gerekend kan worden tot het vroegst be- ling tot in het Westen, waar deze iguurtjes Han-dynastie kwam het idee van waakleeu- lieren als door de diverse oost-indische een afbeelding van een verzameling ob-
ker aan de Chinese handelaar werd meege- kende voorbeeld van chine de commande als decoratie dienden, werden ze in China wen, die aan de voet van de tronen met Compagnieën. Beeldjes van de beste kwa- jecten is dus niet alleen een geliefd thema,
geven om in Jingdezhen gebruikt te wor- voor de Nederlandse markt! voor praktische doeleinden gebruikt, on- boeddhistische beelden waren geplaatst, liteit werden vaak in opdracht vervaardigd, maar een uitdrukkelijke wens voor de ont-
den. in plaats daarvan deed wellicht een der andere als grafgiften, of als bouwkundi- tegelijk met het boeddhisme vanuit india maar de wat gewonere voorwerpen, zoals vanger van zo’n afbeelding. De aanwezig-
houten, beschilderd model dienst, zoals ge elementen op de wanden en daken van naar China. De keizer koos, als heerser van de twee famille rose wierookhouders in af- heid van de Boeddha’s hand-citrusvrucht
dat ook met andere europese vormen zoals De gravin en haar Chinese leeuwen tempels en heiligdommen. Het schitteren- de hemel, in navolging daarvan beelden beelding 10 en 11, werden in serie gemaakt; is dus niet onbelangrijk, en heeft een aan-
zoutvaten en mosterdpotten het geval was. rose Kerr de paar steengoed leeuwen in afbeelding van leeuwen om zijn deuren en poorten te deze zullen echter wel duurder geweest zijn tal verschillende symbolische betekenissen.
ook kon er een model van minder kostbaar 1 komt uit een boeddhistische tempel, waar bewaken, een privilege dat ten tijde van de vanwege de bovenglazuur decoratie. De vrucht lijkt op de klassieke handpositie
materiaal (tin, faience, glas) verstrekt wor- Het onderwerp van dit artikel lijkt misschien ze gebruikt werden als sokkel voor beeldjes ming-dynastie werd uitgebreid naar de ho- van de Boeddha, waarbij alle vingers om-
den. wat frivool, maar eva Ströber heeft in de ca- van de Bodhisattva manjusri, wiens naam gere lagen van de bevolking. Het is duidelijk dat keramiek modellen van hoog wijzen. Deze handpositie staat voor
De beker die de auteur onlangs in een par- talogus Symbols of Chinese Porcelain: 10.000 ´Vriendelijke Glorie´ betekent en die geas- De leeuwen werden meestal in paren afge- boeddhistische leeuwen op veel plaatsen geruststelling (abhaya-mudra). De hand kan
ticuliere collectie aantrof is een opvallen- x Geluk en de gelijknamige tentoonstelling socieerd wordt met wijsheid. mogelijk kwa- beeld, waarbij het mannetje zijn poot op geproduceerd werden, zowel voor de thuis- ook verwijzen naar de zucht naar verrijking,
de uitzondering op de ons bekende over- in Leeuwarden (2011) laten zien dat een men deze leeuwen, in 1907 bij Bukowski een brokaten bal laat rusten en het vrouw- markt als voor de export, en dat ze verschil- of, in een meer algemene interpretatie, rijk-
gangsbekers en mag uniek genoemd aantrekkelijk gepresenteerd ‘populair’ on- gekocht, rechtstreeks uit China. Versierde tje een speels jong tot de orde roept. er wer- lende functies hadden. Hun grappige uiter- dom en geluk. Het was een geliefd object
worden (afb. 1-3). Niet alleen de vorm is aan derwerp en gedegen wetenschappelijk on- dakpannen en bouwkundige keramiek wa- den ook in groten getale veel kleinere por- lijk en gelijkenis met hondjes maken dat ze om af te beelden, vandaar dat we de afbeel-
een Nederlands metalen voorbeeld ont- derzoek goed kunnen samengaan. ren populair in het Westen en handelaren seleinen beeldjes gemaakt, zodat degenen nog steeds populair zijn. ding ook vaak tegenkomen in handboeken
leend, maar zelfs de versiering in ondergla- konden er makkelijk aankomen; in China die geld en status ontbeerden voor grote voor de schilderkunst. in de afbeelding uit
zuur blauw is een getrouwe kopie van de Zo ook de porseleinen beeldjes in de col- hadden ze weinig waarde en werden ze leeuwen toch hun bescherming deelachtig het British museum is de aanwezigheid van
oorspronkelijke gravering van het model - lectie van de Zweedse gravin Wilhelmina toentertijd niet verzameld. konden worden, zij het in het klein. deze Boeddha’s hand-vrucht een bevesti-

84 I vormen uit vuur vormen uit vuur I 85