Page 30 - Haydarpaşa Lisesi Simya Kimya 2021
P. 30
Simya Kimya-2021
ELEmENTLER
Element, aynı cins atomlardan oluşan ve kimyasal yollarla kendinden daha
basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere verilen isimdir.
HİDROJEN HELYUM
Hidrojen evrenin kütlece %75’ini, atom sayıca Helyum periyodik cetvelin birinci periyot 8A
%90’nı oluşturur ve bu oranlarıyla evrende en grubunda yer alan bir gazdır. Hidrojenden sonra
çok bulunan elementtir. Bu element yıldızlarda, en hafif gazdır. Renksiz, kokusuz olmakla bera-
dev gaz gezegenlerinde büyük miktarda bu- ber soy gaz olduğu için tepkimeye girmez ve bu
lunur. Moleküler hidrojen bulutları yıldızların yüzden eylemsizdir. Helyum ilk olarak 1868’de
oluşumuyla bağlantılıdır. Hidrojen yıldızların İngiltere’de astronom Norman Lockyer tarafın-
proton-proton nükleer füzyon reaksiyonuyla dan tayf çizgileri olarak gözlenmiştir. İskoçyalı
enerji üretmesinde önemli rol oynar. Evrende kimyacı William Ramsey 1895 yılında uranyum
Hidrojen atomik ya da plazma halinde bulunur. içeren kleveyit minerali ve bir asitle yaptığı bir
Normal şartlar altında Hidrojen biatomik gaz deneyde, helyum oluştuğunu görmüştür. 1868
(H2) halinde bulunur. Hidrojen gazını yapay yılında Fransız Pierre Janssen tarafından keşfe-
olarak ilk defa T. Von Hohenheim (ayrıca Pa- dildi. Aynı yıl İngiliz gökbilimci Norman Lockyer
racelsus, 1493 - 1521 olarak da bilinir) tarafın- de Londra’daki Güneş gözlemleri sırasında hel-
dan güçlü asitlerle metalleri karıştırılarak elde yumu keşfeden başka bir isimdi. İki bilim insanı
edilmiştir. Bu kimyasal reaksiyon sonucu elde da birbirinden bağımsız olarak helyumu buldu.
edilen bu yanıcı gazın yeni bir element olduğu- Ancak Lockyer, bu çizgiye Yunan güneş tanrısı
nun farkına varamamıştır. 1766 yılında Henry “Helios”un adından esinlenerek “helyum” adını
Cavendish metal asit reaksiyonuyla elde edilen, verdi. Helyum ilk kez keşfedildiğinde sadece
havada yanan, yandığı zaman su açığa çıkaran güneşte bulunan bir element olduğu düşünülü-
hidrojenin ayrı bir element olduğunun farkına yordu. “Soy gaz avcısı” olarak bilinen İskoç kim-
varmıştır. 1783’te Antoine Lavoiser, Laplace ile yager William Ramsay, 1895 yılında helyumun
Cavendish’in bulduklarını tekrarlarken, yandığı uranyum filizi (kleveyit) çevresindeki gazlar
zaman su üreten bu gaza hidrojen adını vermiş- içinde bulunan bir gaz olduğunu tespit etti.
tir.
LİTYUM
Lityum sembolü Li atom numarası 3 olan kim- lius, bilinen diğer iki alkali metalin sodyum ve
yasal elementtir. Periyodik tabloda 1. grupta potasyum adlarına göre elde edildiği malzemeyi
alkali metal olarak bulunur ve yoğunluğu en belirten bir isim olan Yunanca líthos ‘taş’ ın bir
düşük olan metaldir. Lityum doğada saf halde türevi olan Lithion’u önerdi. İlk saf olarak izolas-
bulunmaz. Yumuşak ve gümüşümsü beyaz yonu ise William Thomas Brande ve Humphrey
metaldir. Havada bulunan oksijenle reaksiyona Davy tarafından lityum oksitten elektroliz yolu
giren lityum, lityum oksit (Li2O) oluşturur. Bu ile gerçekleştirilmiştir.
oksitlenme reaksiyonunu engellemek için yağ
içinde saklanır. Lityum ilk olarak 1817 yılında
Johan August Arfwedson tarafından keşfedil-
miştir. Akademik öğretmeni Jöns Jakob Berze
Gozde Yilmaz
30
