Page 34 - YÜZYILLIK İMZA

Y Ü Z Y I L L I K İ M Z A
hızla büyümesiyle önemli bir ihtiyaç haline gelmişti. Buna bağlı olarak,
sigortalarla ilgili kurumsal olarak yapılan ilk düzenleme ise 1864 yılında
çıkarılan Deniz Ticaret Kanunu’nun 11. başlığında yer bulmuştu.
Temel olarak, ticaretin hukuki düzenlemeleri ve sigortacılık gibi kritik bir
alanda atılan adımlar 1860’lara kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda oldukça
sınırlı kalmıştı.
İstanbul, bu dönemde sadece bir imparatorluk merkezi değil, aynı zamanda
Osmanlı modernleşmesinin vitrini konumundaydı. Nüfusu hızla artan, koz-
mopolit yapısı giderek daha karmaşık bir hâl alan şehir, büyük bir değişimin
sahnesine dönüşmüştür. 1840’ta 400.000 olan nüfusu, 1886’da 873.000’e
ulaşmış; bu büyüme kentsel yapı ve altyapı üzerinde ciddi baskılar yaratmıştı.
Bu süreçte, İstanbul’un fiziksel dönüşümünün temelleri, Paris’te Georges
Eugène Haussmann’ın 1853’te başlattığı radikal şehir planlaması ya da
Viyana’da Ringstraße’nin inşası gibi büyük ölçekli projelerle aynı dönemde,
Alman haritacı Helmut von Moltke tarafından hazırlanan şehir planı tas-
lağıyla atılmıştı. 28 Aralık 1857 tarihinde Altıncı Daire-i Belediye’nin de
kurulmasıyla, Galata ve Pera bölgelerinin altyapısı modernleştirilmiş, yolları
genişletilmiş, kanalizasyon sistemleri düzenlenmiş ve sokak aydınlatma
sistemleri kurulmuştu.4
2 . 1
1865 ve 1870 Büyük İstanbul Yangınları
İstanbul’un bu dinamik yapısı içinde, yangınlar şehrin kaderinde belirleyici
bir role sahip olmuştur. Ahşap yapılardan oluşan mahallelerde sık sık büyük
yangınlar çıkmış, bu felaketler İstanbul’un hem fiziksel hem de ekonomik
olarak yeniden şekillenmesine neden olmuştur.5 Özellikle 1865 Hocapaşa
Yangını ve 1870 Pera Yangını, kentin dönüşüm ihtiyacını ve yangına karşı
modern sigortacılık sistemlerinin gerekliliğini ortaya koymuştur. Yangın
sigortasını ilk deneyimleyen şehir olan İzmir’deki bir acentesi aracılığıyla
Sun Fire Office, 1864’te çalışmalarını İstanbul’a genişletmiştir. Hocapaşa
Yangını’ndan bir sene önce Sun Fire Office’in uzmanı olan Woods, merkez
ofise bir rapor hazırlamış ve buna göre, kentin yangın riskine dikkat çekmiş-
tir. 5-6 Eylül tarihlerinde, İstanbul’un Suriçi bölgesinde o döneme kadarki
en büyük yangınlardan biri meydana gelmiş ve tahminlere göre 1.879 konut
ve 751 dükkânı kül etmiştir.6
Beş yıl sonra, 5 Haziran 1870’te İstanbul’un tarihinde önemli bir yer tutan
Beyoğlu (Pera) Yangını meydana gelmiş ve taş binaların yoğunluğu nedeniyle
“daha iyi durumda” olduğu görülen Pera ve Galata bölgelerinde taş yapıların
da yıkıma uğraması, kentin modernleşme sürecindeki kırılganlığını gözler
önüne sermiştir. Ancak, Pera ve Galata’da faaliyet gösteren üç büyük sigorta
şirketinin (Royal, Imperial ve Sun), tamamen ahşap binalardan oluşan İstan-
bul’a sigorta yapmaktan doğal olarak kaçınmalarından dolayı, sigortacıların
4 Cornel Zwierlein, “The Burning of a Modern City? Istanbul as Perceived by the Agents of the Sun Fire Office, 1865-1870”,
içinde Flammable Cities Urban Conflagartion and the Making of the Modern World, Ed. Greg Bankoff,
Uwe Lübken, Jordan Sand, The University of Wisconsin Press, Madison, 2012, s. 85.
5 Best’s Review, August-1943, Vol. 44, Is. 4.
6 L’Assurance, 15.9.1865, No. 7, s. 8.
3 2