Page 54 - MAKSİMUM BİZ | BAHAR 2009

Kuzey Kafkas- ya'ya ilk kez yerleflen Çerkesler, ya da di- ¤er bir isimle Adige- ler’in, tarihleri MÖ 3000’lere kadar uzanmakta. Baz› kaynaklarda Hitit- lerin de, Adige ol- duklar› ve impara- torluklar›n›n y›k›- l›fllardan sonra tekrar anavatanlar› Kafkas- ya’ya döndükleri anlat›l›r. Yine Kuzey Kafkasya’da ya- flayan Abhazlar›n da, Hitit-M›s›r Savafllar›n› anlatan a¤›tlar› bulunmaktad›r. Öyle ki Abhazca ile Hititçe ara-
s›nda çok fazla say›da ortak kelime vard›r.
Ancak bu yaz›mda, sayfalar tutaca¤›n› tahmin etti¤im bu tarz ansiklopedik bilgiler vermek yerine amac›m; ilginç gelece¤ini düflündü¤üm Çerkeslerin kültürel yaflamlar›nda ön plana ç›kan geleneklerini ta- n›tmak olacak.
Çerkeslerin kimlikleri kadar toplumsal yaflam- lar›, gelenekleri de çok renklidir. Tolumsal yaflamlar›- n›n temelini “Xhabze” ad› verilen yaz›l› olmayan kural- lar bütünü, Xhabze’nin temelini ise sayg› unsuru olufl- turur. Sayg›, Çerkeslerin hayat içerisinde ki en önemli kavramlar›d›r. Yemek sofras›ndan bafllay›p selamlafl- maya, yolda yürümeye, ata binmeye, dü¤ünlerine ve cenazelerine kadar hayattaki herfleyleri sayg› unsuru ele al›narak Xhabze ile belirlenmifltir. Neredeyse bir hukuk sistemi gibidir. Xhabze’nin do¤ru olarak uygu- lanmas›n› denetleyen “Thamate” olarak adland›r›lan yafll› insanlar mevcuttur. Thamate’ler tüm hadiselerin sorumlusu, denetleyecisidirler. Çerkes toplumu içeri- sinde yafll› insanlara çok büyük önem verilir ve yafll› in- sanlar her zaman bafl köflede oturtulurlar. Onlar›n ya- n›nda herhangi bir sayg›s›z tutum kesinlikle kabul edi- lemez. Ayn› flekilde kad›nlar›n da Çerkeslerin hayatla- r› içerisinde çok önemli yerleri vard›r. Örne¤in bir Çer- kes gencinin, bir Çerkes kad›n›n›n önünden veya yan›n- dan at üstünde geçmesi çok büyük sayg›s›zl›kt›r. Kad›- n›n veya yafll› bir insan›n sa¤›nda asla yürünmez.
Çerkes Dü¤ünleri...
Çerkeslerin hayatta çok önem verdikleri baflka kavramlar ve unsular da vard›r. Örne¤in; misafirpever- lik; Çerkeslerin çok önem verdi¤i di¤er bir unsurdur. “fiöhret için keskin k›l›ç ve k›rk sofra gerekir” der, Çer- kesler. Her evin mutlaka bir misafir odas› vard›r ve hiz- mete haz›r bekler. Ev sahibinden baflka kimse bir mi- safire kimli¤ini soramaz, asla misafire s›rt dönülmez ve misafir her zaman odada bafl köflede oturur. Misa- fir odas›nda kahkaha ile gülmek veya ba¤›rarak konufl- mak bile ay›plan›r. Çerkeslerin karfl›lama veya sar›lma s›ras›nda da birbirlerini öpme adetleri de pek yoktur.
Kama, Çerkeslerin olmazsa olmaz›d›r. Çerkes kimli¤inin simgesidir. Örne¤in misafirlik s›ras›nda bile bütün silahlar duvara as›l›rken kama asla b›rak›lmaz. Çerkeslerde at, kardefl say›l›r ve ona seslenirlerken de kardefl kelimesini kullan›rlar. Sular›n› bile at s›rt›ndan inmeden içen Çerkesler, kamç›y› bile ata olan sayg›- dan dolay› çok nadir kullan›rlar. Kamç› sadece bir sim- gedir. Halen dü¤ünlerde çok yo¤un olmasa bile at çok önemli bir unsur olarak kullan›l›r.
Çerkes Dü¤ünleri
Çerkeslerin hayatlar›nda her fley bir tören nite- li¤indedir. Gelenek ve göreneklerine sonuna kadar ba¤l› bir toplumdur Çerkesler. Çerkeslerin gelenekle- rindeki di¤er toplumlardan en önemli farklar›n› dü- ¤ünlerinde daha net görebiliriz. K›z kaç›rmadan k›z is- temeye, nikahtan dü¤üne, damat ç›karmaya kadar bir- çok kural vard›r. Çerkes gençleri genellikle geç evle- nirler. Evlenmek için bir gencin maddi gücünü kazan- m›fl, varsa büyük kardefl/kardefllerinin evlenmifl olma- s› gerekir. Çerkesler de uzak veya yak›n akraba ile, ay- n› sülaleden veya ayn› köyden bile bir kifli ile evlilik ya- sakt›r. Bir de zor be¤endiklerini düflünürsek hali ile geç evlilikte kaç›n›lmaz olur Çerkes gençleri için. Geç evlilikle ilgili hofl hikayeleri bile vard›r. Örne¤in; Yakla- fl›k 75-80 yafllar›nda iki Çerkes ebeveyni 40’l› yafllara gelmifl bekar o¤ullar›n›n yan›nda konuflmaktad›rlar. Anne, babaya döner ve: “Bizim o¤lan› evlendirsek mi, ne dersin?” diye sorar. Baba, anneye h›fl›mla döner ve
52