Page 67 - metallurgy
P. 67
عیوب شبکه کریستالی :
از نظر کریستالوگرا یف ،کریستالی که دارای ساختار شبکه ای کامل ًا منظم از تکرار سول واحد باشد،
کریستال ایده ال نامیده می شود .اما یک چن یی کریستالی در طبیعت به ندرت یافت می شود و عموم ًا
تمام کریستال ها در اثر رشایط مختلف از جمله « انجماد » دارای عیوب مختل یق هستند که تاثت
عمده و ب یشای بر روی خواص ف یتیکی و مکانیکی کریستال ها دارند.
با کن یتل عیوب شبکه می توان فلزات و آلیاژهای با استحکام بالا ،مغناطیس های با قدرت بیش یت و
دیگر مواد با خواص صنع ین به یت تولید کرد .در عمل برای حفظ تعادل در بلور ها به لحاظ
ترمودینامیکی ،وجود مقداری عیب کریستالی الزامی است .در واقع بلورها همواره دارای مقدار
مشخض نق موسوم به نق تعادلی هستند و چنانچه این نواق موجود در ماده از حد تعادل
خارج شوند ،بلور در وضعیت نا پایدار قرار خواهدگرفت .
عیوب شبکه کریستالی را نسبت به ابعادی که دارد می توان به ترتیب زیر تقسیم بندی کرد:
-1عيوب نقطه ای (عیوب بدون بعد)
-2عيوب خطی (عيوب یک بعدی)
-3عیوب سطحی (عیوب دو بعدی)
-4عيوب فضای یا حجمی (عیوب سه بعدی)
-1عيوب نقطه ای:
محل های خالی اتمی در شبکه کریستالی از مهم یتین و ساده ترین عیوب نقطه ای هستند
( هنگامیکه عیب در ابعاد و اندازه یک یا دو اتم شبکه باشد ) چن یی عیویی می تواند در مواقع انجماد
(به خصوص شد کردن با شعت زیاد (از درجه حرارت های بالا)) ،تغیت شکل ،اشعه دادن با اشعه ای
که دارای انرژی زیاد است و یا در درجه حرارت های بالا به وجود می آید.
این گروه از نواق یا عیوب بیش یت بر روی خواص ف یتیکی مانند هدایت الک یتیکی مؤثر هستند.
الف ) عیوب جای خالی:
هنگامی که مکا یی از شبکه کریستالی عاری از اتمی باشد که باید در آن مکان حضور داشته باشد
عیب جای خالی اتمی رخ می دهد .محل خالی را در شبکه کریستالی معمولا با علامت مشخ
می کنند .البته هر کریستال در رشایط تعادلی خود دارای تعدادی جای خالی است .که تعداد این
جاهای خالی قابل محاسبه است.
67
