Page 21 - Ondan Sonra Ocak 2023

MAKALE

SORUMLULUK, ÖZGÜRLÜK VE DUA ÜÇLEMESİNDE

KADER KAVRAMI

1. BÖLÜM
"Kend n b lmek ‘kend aklını kend s kullanmak’
sadece cesaret değ l; ffet, onur, sam m yet, v cdan, Yazan: Ahmet ARIN
sorumluluk, özgürlük ve adalet meseles d r. Kend s

olamayan, başka hayatlarda var olmaya çalışanlar,
kend n kandırmaktan ve yanlışları meşrulaştırmaktan
kurtulamazlar.”
Prof. Dr. Hasan Onat (Rahmetle)

Günümüz Müslümanlarının en öneml
problemler nden b r s de nsanların doğuștan ne
olacağının daha baștan bel rlend ğ ve bașına
gelen mus betler n b r k tapta yazılmıș olduğu
düșünces ne ve nancına dayanan katı b r
kaderc l k anlayıșıdır. İnsanı, yaratılmasından
t baren ölümüne kadar ne olacağı/ne yapacağı
bell olan, yazılımına göre hareket eden
kurgulanmıș b r robot olarak kabul eden bu bölges nde yaymaya çalıșmıștır. Ceb r f kr n
anlayıș ve düșünce; nsanın aklına, temellend rerek kelâm lm ne mal eden n se
sorumluluklarına, boșuna yaratılmadığına vurgu Cehm b. Safvân olduğu kabul ed l r. Katı
yapan pek çok Kur’an ayet ne terst r. Hatta bu kaderc (cebr ) düșüncey tems l eden bu düșünce;
anlayıștak nsanlar tarafından, nsanın daha “ nsan yaptığını yapmaya mecburdur, o havada
dünyaya gelmeden önce ah ret hayatındak ebed uçan kuș tüyü g b d r, nsan f ller nde

mekânının bel rlend ğ de savunulmaktadır. Katı mecburdur, onun hürr yet ve kudret yoktur”
b r kaderc l ğ savunan böyle b r anlayıșın aynı görüșünü savunmaktadır. İslam l teratüründe
zamanda duayı da büyük b r șt yakla savunması Cebr yye ve Cehm yye olarak adlandırılan bu
gerçekten lg nç b r tezata dönüșmekted r. Z ra görüșe göre; nsanın kudret , rades ve seçme
nsanın kader nde her șey yazılı se, çoğu zaman hürr yet yoktur.2 Allah d ğer cansızları nasıl
mevcut durumu olumlu yönde değ șt rmek ç n yaratıyorsa nsan f ller n de öyle yaratmaktadır.
Allah’a bașvurma olan duaya neden ht yaç Ancak bu düșüncen n İslam’ın sorumluluk esası
duyulur? Vah y kaynaklı olan dünyadak em r ve le uyușması mümkün değ ld r. İnsanın bașına y
yasakların h kmet nasıl zah ed lecekt r? veya kötü b r șey n geleb lmes yüce Allah’ın
sorularının cevabı ver lmel d r.1 koyduğu yasalara göred r. Ezelde tesp t ed len,
Tesp t ed leb ld ğ kadarıyla kullara a t f ller n oyunun kurallarıdır.3 Yan Allah roller
Allah tarafından yaratıldığını, onların gerçek dağıtmamıș aks ne roller tanıtmıștır. Daha lk
anlamda b r f le sah p olmadıklarını ve nsanın yaratılıșından t baren nsan ya Allah’ın
dolayısıyla ceb r altında bulunduklarını lk defa dosdoğru yoluna/sırat-ı müstak me yönelecek ve
Ca‘d b. D rhem ler sürerek görüșünü Șam kurtulușa er șecek ya da șeytanın sapkın yoluna