Page 128 - Xứ Đàng Trong_Li Tana
P. 128
126 XỨ ĐÀNG TRONG
thể gọi được là buôn bán giữa Anh Quốc và Đàng Trong trong
200 năm lịch sử của họ Nguyễn, ngoài những chuyện bi đát nối
tiếp nhau diễn ra.
Nỗ lực đầu tiên của người Anh trong việc thiết lập quan hệ
thương mại với Đàng Trong diễn ra vào năm 1613. Tempest
Peacock và Walter Cawarden là hai thương gia được Richard
Cocks, cầm đầu đại lý của công ty Đông Ấn Anh mới được
thiết lập tại Firando, phái tới Đàng Trong. Hai thương gia này
đến Faifo trong một chuyến mạo hiểm thương mại, trên một
chiếc thuyền của người Nhật tên là “Roquan” . Họ mang theo
1
một bức thư của vua James I gửi nhà lãnh đạo Đàng Trong,
với 720 pounds sterling và “1.000 pesos in rials of 8” (khoảng
800 sterling?). Nhưng những người này đã không trở lại. Thoạt
đầu, mọi chuyện xem ra đều tốt đẹp, chúa mua một số hàng
của họ và đối xử tốt với họ. Một chuyện gì đó không hay bỗng
xảy ra. Peacock bị giết chết và không ai biết gì về số phận của
Cawarden, theo các tài liệu xưa nhất như nhật ký của Cocks và
báo cáo của Adams. Các tác giả sau này như Maybon và Hall
2
thì nói ngược lại: Chính Cawarden đã bị giết chết và số phận
của Peacock còn là một bí ẩn. Dù thế nào thì đây cũng là một
bước đầu có những hậu quả nghiêm trọng.
Trong cách giải thích sự việc, thoạt đầu người Hà Lan và
người Anh đã đổ lỗi cho nhau. Theo cách giải thích của người
Hà Lan thì chính người Anh đã gây nên việc một người Hà Lan
1 Cocks, Diary, tập 2, trg.264, Cocks gửi Wickham, 1.4.1614.a
2 Xem C.B. Maybon, Histoire Moderne d’Annam, Paris, 1919, trg. 65; D.G. Hall, A History of South-East
Asia, London, 1961, trg. 358. Hình như một người Nhật đã tiếp họ và “nhà vương trẻ của Cochinchina”
chịu trách nhiệm về vụ án này. Theo một ghi chú trong The Log-Book of William Adams, Mangosa,
một người Nhật được người Bồ Đào Nha tả là “đầy mọi thứ độc ác” đã cho Peacock ở nhờ khi ông này
tới Đàng Trong. Ông ta lẩn tránh khi Adams và Sayer tới Đàng Trong vào năm 1617, suýt bỏ mạng trên
biển, sau đó, trở thành một Kytô hữu. Khi trở lại Đàng Trong, ông đã bị nhà vua kết án tử hình, có lẽ vào
năm 1621, vì bị nghi ngờ là đã đột kích vùng bờ biển. Xem The Log-Book of William Adams, 1614-19,
trg. 291-92, n. 2.
www.hocthuatphuongdong.vn
