Page 32 - 19_LiryDram_2018

szersze obszary, na których kobiety chcia- ły zaistnieć. Następny projekt, który opisu- ję na podstawie wczesnej twórczości Zo i Nałkowskiej, to otwarcie się na specy czne wartości kobiece, na energię i seksualność kobiet. Czwarty projekt to domaganie się wolności i równości na wszystkich polach, a szczególnie chodzi w nim o wolność oby- czajową, świadome macierzyństwo i dostęp do antykoncepcji.
Czy ruch polskich feministek wpisuje się w jakiś bardziej ogólny nurt lozo czny, czy też jest czymś zupełnie odrębnym?
– Ruchy feministyczne nie są specy czne jedynie dla Polski, występują w całej Euro- pie i Ameryce i wpisują się w ogólnoświa- towy nurt myśli liberalnej i utylitarystycz- nej. Warto tu wymienić takie nazwiska, jak John Stuart Mill, który pisał o poddaństwie kobiet, czy Auguste Comte. Uważali oni, że nierówność praw dla dwóch płci jest po- ważną przeszkodą do stworzenia doskona- łego, samowystarczalnego społeczeństwa- -organizmu i uwłacza prawom człowieka. Ale ruchy feministyczne warto rozpatry- wać odrębnie, bo też były czymś zupełnie odrębnym. Sufrażystkom chodziło o stwo- rzenie podmiotu kobiecego, aby kobiety sa- me stały się siłą i reprezentantem swoich interesów bez podczepiania się pod partie polityczne. Sufrażystki uważały, że kultura europejska jest w stanie głębokiego kryzy- su i sądziły, że kobiety, które wejdą do sfery publicznej, będą mogły odrodzić tę kulturę, przywrócić moralność i wnieść do życia pu- blicznego wartości oparte nie na struktu- rze władzy, wyzysku i przemocy, ale na em- patii, miłości macierzyńskiej i równości, co uczyni świat lepszym.
Często feministki uważa się za amoralne skandalistki, kobiety wyzwolone, dla któ- rych rodzina przestaje być ważna. Czy taka opinia jest słuszna czy krzywdząca?
– Jeśli chodzi o polskie sufrażystki, to robi- ły wszystko, aby nikt nie posądził ich o amo- ralność, i nigdy nie występowały przeciw ro- dzinie. Oczywiście miały różne życiorysy, by- ły wśród nich rozwódki,
ale były również szczę-
śliwe mężatki, a także
kobiety żyjące z kobie-
tami. Sufrażystki ape-
lowały o to, aby kobieta
stała się samodzielnym
podmiotem, żeby żyła
dla siebie i nie postrze-
gała siebie ani przez
mężczyznę, ani przez
konieczność posiadania
dzieci. Dopiero wystą-
pienie Zo i Nałkowskiej
z 1907 roku, w którym
mówi, że chce nie tylko
czystości, pracy, nauki
i rodziny, ale żąda całe-
go życia, w tym wolno-
ści obyczajowej, wywo-
łało skandal. W czasie
tego wystąpienia wiele Aneta Górnicka-Boratyńsk sufrażystek poczuło się
oburzonych i wyszło z sali. W okresie mię- dzywojennym, już po uzyskaniu przez kobiety praw wyborczych, hasła liberalizmu obycza- jowego, szczególnie u Ireny Krzywickiej, wra- cają. Ona sama była w związku małżeńskim i zarazem w związku miłosnym z Boyem przez wiele lat. Poruszała również sprawy, które do tej pory były absolutnym tabu, jak świadome macierzyństwo, prawo do aborcji,
30 LiryDram kwiecień–czerwiec 2018
a