Page 17 - 07_LiryDram

Początki liryki greckiej nie są nam zna- jest nakierowana na przeżycia jednostki lub
ne. Niewątpliwie, istniała ona, odkąd istniały ludy greckie. Z pewnością i w Gre- cji, tak jak u innych ludów, musiały istnieć pieśni ludowe, np. pieśni śpiewane przy pracy, a także związane z życiem religij- nym, rodzinnym oraz obrzędowe. Utwory te zaginęły. Znamy je jedynie dzięki nie- licznym cytatom, przekazanym przez póź- niejszych autorów. Już Iliada, najstarszy z pomników literatury greckiej, przynosi wzmianki czy nawet próbki pewnych ga- tunków lirycznych, takich jak pean (hymn ku czci Apollona), hymenaios (pieśń wesel- na), tren (pieśń żałobna) itp.
Stosunkowo wcześnie w liryce greckiej, a więc w pieśniach śpiewanych przy akom- paniamencie liry lub innego instrumentu lirycznego, wyodrębniły się dwa główne nurty czy też gatunki: tzw. monodia – pieśń pisana do indywidualnego wykonania oraz pieśń chóralna, bardzo zróżnicowana pod względem gatunkowym. Obok pieśni mo- nodycznej, którą uważamy za lirykę we właściwym tego słowa znaczeniu, oraz pieśni chóralnych rozwijały się, poczynając od wieku VII p.n.e., inne gatunki poetyckie stosunkowo blisko spokrewnione z liryką, jak elegia i poezja jambiczna.
Najstarsza liryka grecka pozostawała pod zauważalnym wpływem Homera, szcze- gólnie w sferze języka i stylu. Okres VII-VI w. p.n.e. był na tyle znaczący w dziejach poezji, że nazywa się go „epoką liryki”. Twórczość poetów lirycznych oddala się tematycznie od eposu i daje wyraz prze- mianom duchowym, politycznym i społecz- nym. Często jest ona zwrócona ku aktual- nym wydarzeniom chwili do tego stopnia, że trąci publicystyką; w wielu wypadkach
reprezentowanej przez nią grupy.
Za najstarszego ze znanych elegików greckich uważamy Kallinosa z Efezu (VII w. p.n.e.), z którego twórczości zachowały się tylko fragmenty, a wśród nich dłuższy fragment elegii wojennej. Poeta nawołuje do zdobycia sławy wojennej i zachęca do walki małoazjatyckich Greków z zagraża- jącymi ich miastom Cymmeryjczykami. Również do walki zagrzewały (znane we fragmentach) elegie Tyrtaiosa ze Sparty (VII w. p.n.e.). Poetą był też ateński mąż stanu, Solon (640 – ok. 560 p.n.e.). Do najsławniejszych jego elegii należy wiersz wzywający Ateńczyków do walki z Megarą dla odzyskania wyspy Salaminy. Elegie So- lona pełniły rolę jakby mów politycznych, w których uświadamiał społeczeństwu schorzenia ówczesnego ustroju, zachłan- ność i niesprawiedliwość arystokracji, a także występował przeciw nieumiarko- wanym żądaniom attyckiego ludu.
Z kolei elegie Teognisa (poł. VI w. p.n.e.) z doryckiej Megary można raczej nazwać zbiorem sentencji i ogólnych pouczeń. Zaś Archiloch z wyspy Paros (I poł. VII w. p.n.e.) nie ograniczał się tylko do elegii, ale pisał również epigramy, hymny oraz złośliwe jamby. Zasłynął on szyderczymi utworami przeciwko niedoszłemu teścio- wi. Wprowadzona przez niego inwektywa osobista miała swego kontynuatora w Hip- ponaksie z Efezu (poł. VI w. p.n.e.), który wprowadził do poezji nowe metrum: tzw. jamb kulawy, cholijamb. Jest to twórczość obracającego się w środowisku różne- go typu wykolejeńców poety – żebraka. Główną ofiarą jego gwałtownych ataków był rzeźbiarz Bupalos.
kwiecień-czerwiec 2015 LiryDram 15