Page 10 - HOH
P. 10
A3
LOCAL Diaranson 19 november 2025
Segun profesor Elzinga: Ley di Reino HOFA ta den conflicto cu
Constitucion di Aruba
E debate politico riba e pacio pa desorganisacion, in-
Ley di Reino HOFA a yega terpretacion inconsistente, y
un punto critico na Aruba. burocracia sin rumbo.
Segun profesor y experto
den derecho publico Dou- El a menciona cu na 2024,
we Jan Elzinga, a indica Raad van State mes a mustra
den su conseho mas recien cu tin urgencia pa pone orden
riba e tema, e formulacion den e sistema. E manera con e
actual di e ley ta den con- islanan den e parti Caribense
flicto cu e Constitucion di Reino ta forma parti di e
di Aruba, locual ta crea proceso ta keda hopi turbio.
un obstaculo pa e ley por Prof. Elzinga a cuestiona pa-
drenta na vigor. kico un pais mester sede parti
di su autonomia pa un ley
El a remarca cu mas e discu- cu no tin fundamento fuerte
sion dura, tanto den goberna- den e marco constitucional y
cion como den parlamento, kico ta garantisa cu e palabra
mas ta bira cla cu e modelo pa “consensus” berdaderamente
introduci HOFA mester ser ta refleha un acuerdo iguali-
revisa den fundamento mes. tario.
El a indica cu un di e pun-
Prof. Elzinga a splica cu tonan mas controversial den
HOFA ta propone un siste- e propuesta di e Ley di Re-
ma hopi estricto di supervi- ino HOFA ta e exigencia cu
sion financiero pa Aruba. El e Conseho di Minister di Re- tin den HOFA ta hopi mas prome cu bay mas leu, Aruba
a splica cu e ley ta fortifica e ino tin cu aproba e Landsver- El a indica cu e comparacion amplia cu solamente e apro- mester clarifica con mester
control di Reino Hulandes ordening Houdbare Overhe- cu e situacion di Corsou y bacion di un landsverorden- trata cu Leynan di Consenso
riba e maneho di finanzas pu- idsfinanciën di Aruba. Pero Sint Maarten ta pone e situa- ing. El a splica cu den prac- di Reino, cu reglanan con-
blico Arubano, y ta duna un segun e profesor, esaki ta cion den mas perspectiva. El tica, nan lo tin control riba stitucional, y con por traha
rol prominente na e Conse- contra e Constitucion. a splica cu e Rijkswet Finan- decisionnan financiero, regla adaptacion formal den Con-
ho di Minister di Reino, ca- cieel Toezicht (RFT) pa e dos y politica di largo plaso. El a stitucion pa evita conflicto
minda Hulanda Europeo tin El a splica cu na Aruba, nin- paisnan aki no ta duna nin- menciona e experiencia cu legal.
e voz dominante. Esaki, el a gun entidad externo no por gun periodo pa un landsver- Corsou y Sint Maarten como
señala, por hiba na un control pone veto riba un landsver- ordening local, ni ta pone re- ehempel caminda control cu El a enfatisa cu pa cambia e
structural y duradero riba e ordening cu ta den e zona di sponsabilidad di aprobacion ta ser presenta como tempo- regla basico di autonomia,
politica fiscal di e isla. autonomia interno. Incluso den man di Conseho di Min- ral ya a bira un structura cu ta mester un procedura struc-
awor cu Parlamento a acepta tural cla, y rasona. Sin esaki,
E proposicion so di e ley a HOFA cu un mayoria mini- ister di Reino. El a señala cu parce permanente. Aruba ta drenta den un siste-
HOFA ta bay mas leu, pero di
crea turbulencia den politica mo, el a remarca cu e prob- un manera cu ta contra e fun- Elzinga tambe ta pinta un ma cu lo tin consecuencia pa
caminda miembronan di par- lema no ta disparce. El a sub- damentonan constitucional. panorama realistico. El a futuro generacionnan.
lamento a expresa preocupa- raya cu Aruba no por duna un splica cu Hulanda ta e parti
cion cu Aruba ta drentando poder cu e mes no tin y den Un otro punto cu prof. Elz- dominante den Conseho di Por ultimo, prof. Elzinga a
den un mecanismo cu ta derecho, e regla “nemo plus inga a indica ta mustra debili- Minister di Reino y histo- indica cu e situacion ta pidi
limita su autonomia y cu por transferre potest quam per se dad procesal ta cu e diseño di ria ta mustra cu e Leynan di liderazgo firme y claridad po-
pone e decisionnan financie- ipse habet” (niun hende por HOFA a bay pa consulta pu- Consenso di Reino den area litico. El a splica cu un siste-
ro local den man di e Con- transferi mas cu e mes tin) ta blico sin cu e Afdeling Advies di husticia y finanzas no ta- ma di supervision financiero
seho di Minister di Reino. cla. di Raad van State a duna su bata producto di consensus por ta util si e ta husto, pro-
Prof. Elzinga ta indica cu pa analisis. Esaki ta pone Aruba real. Den hopi caso, tabata un porciona y adapta na e reali-
Profesor Elzinga a trece di- cualkier desviacion di Con- den riesgo di drenta den un imposicion. dad. Pero un mecanismo cu
lanti cu e figura di “consen- stitucion, Aruba mester hinca sistema cu tin fayo constitu- ta contra e norma constitu-
sus rijkswet” (Ley di Reino man den un procedura di cional serio cu por hiba na El a remarca cu Aruba no por cional local no por drenta na
di Consenso) formalmente herziening cu ta rekeri un complicacionnan hopi grandi spera hopi apoyo di e otro vigor sin daña e base legal di
no ta existi den Statuut di mayoria di dos tercera parti mas dilanti. paisnan Caribense ya cu nan e pais.
Reino. No tin un procedura di Parlamento. Sin esaki, el a mes no lo di acuerdo cu e
cla, defini, ni transparente pa enfatisa, no tin base legal pa El a remarca cu tur indicacion idea di crea un excepcion pa
acorda riba e tipo di ley aki. cambia e balansa di poder en- ta mustra cu e rol cu Con- Aruba cu nan mes no a ricibi.
Esaki, el a indica, ta laga es- tre Aruba y Reino. seho di Minister di Reino lo
Prof. Elzinga a enfatisa cu si
Aruba sigui cu e Ley di Re-
ino HOFA, lo drenta den
un periodo largo di control
financiero estrecho, cu limi-
tacion di autonomia y inter-
vencion constante den e po-
litica fiscal local. El a remarca
cu tur evidencia ta mustra cu
e tipo di control aki nunca ta
keda pa un tempo cortico, y
e tendencia ta semper pa mas
regulacion, mas restriccion y
mas influencia Hulandes.
Segun Elzinga, e ruta mas
prudente pa Aruba ta pidi
un “time-out” den proceso
di HOFA. El a subraya cu

