Page 43 - 7_di_april_di_2022
P. 43

Diahuebs, 7 di April 2022|43



           16                                                                                   Djárason 6 aprel 2022

            S  T  A  T  I
            ARUBAA/SABA/ST. MAARTEN
              Tayer tokante Restorashon di Seapel pa



                   Sostené Restorashon di Ref di Koral




              SABA –.Métodonan di  poko poko te no eksistente.
           restorashon di ref di koral  Den e tiki áreanan kaminda
           ta dunando resultadonan  seapelnan a logra di reku-
           prometedor den sosten di in-  perá di forma natural, e
           tentonan regional pa restorá  tendensianan  akí a kohe
           refnan di koral deteriorá na  un rumbo kontrario, enfati-
           Hulanda Karibense. Ku  e  sando riba e importansia di
           meta akí Dutch Caribbean  restorashon di e espesienan
           Nature Alliance (DCNA) ta  klave akí.
           organisá un tayer di resto-
           rashon di ref bou di guia di        Tayer enfoká
           Hogeschool  Van Hall Lar-     Den e proyekto RAAK
           enstein (VHL) riba 5 ku 6  Pro Diadema VHL ta traha
           di aprel na Saba. Na e tayer  den forma estrecho huntu
           lo partisipá biólogonan di  ku otro institutonan di in-
           ref di koral, ekspertonan di  vestigashon i partnernan
           restorashon di koral i man-  lokal pa restorá e popu-
           agernan di parkenan marino  lashon di seapel ku spiña
           di diferente  isla karibense  largu riba e refnan di ko-
           pa nan enfoká pa di promé  ral rònt di Saba i Statia. E
           biaha riba restorashon di un  proyekto akí  ta dunando
           di  e  figuranan  klave  i  im-  resultadonan prometedor.
           portante riba ref– Diadema  E investigadornan na kabes
           antillarum,  – e seapel ku  Alwin Hylkema i Tom Wi-
           spiña largu.                jers lo kompartí nan hèr-
                                       mèntnan, téknikanan i e
               Importansia di seapel   deskubrimentunan mas re-                   Seapel ku spiña largu, Diadema antillarum riba ref.
                   Diadema             sien pa fasilitá restorashon                      Fuente di foto: MMBockstael – Rubio
              Refnan di koral saluda-  di Diadema den e region di
           bel ta esensial komo ku nan  Karibe Amplio  durante  e  suavisá e pèrdida di seapel- Hulandes. Menasanan sig- schappelijk     Onderzoek
           ta un magnet pa turista i na  tayer di DCNA.           nan Diadema.                nifikante lokal ku mester at- (NWO).
           mes momentu un di e fuen-     E tayer lo konsentrá riba                            endé ku nan pa salbaguardiá
           tenan di entrada mas impor-  e konteksto históriko i e      Outor di kambio den    e refnan di koral ta enserá      Keda bon na altura
           tante  pa Karibe Hulandes.  status di e hèrbívornan re-    Restorashon di Ref      desaroyo di áreanan  na        Si bo ke haña sa mas to-
           Seapel ku spiña largu (nòm-  dusí akí i introdusí téknika   Restorashon di ref den  kosta ku malamente regulá,  kante  e tayer di Diadema
           ber sientífiko Diadema an-  di restorashon di Diadema  Hulanda Karibense tabata  awa di kloaka i maneho di  i di DCNA su aktividat-
           tillarum) tin un funshon im-  ku a duna resultadonan  fuertemente enfoká  riba  shushi i tambe komementu  nan, sigui informashon di
           portante den mantenshon di  prometedor.  Tambe riba e  koralnan. E tayer akí ta  eksesivo di mata. Ademas,  DCNA pa medio di nan
           refnan di koral saludabel.  agènda tin seshonnan  di  basá riba investigashon i  e falta di fondo duradero i e  boletin di  notisia grátis
           Nan  ta yuda sostené e ba-  entrenamentu den  prák-    inovashon ku ta introdusí e  sosten di maneho ta stroba  BioNews     (https://dcna-
           lansa delikado denter di e  tika, pa mehorá abilidatnan  restorashon di Diadema,  e  maneho di konservashon.   nature.org/news/),  Face-
           ref dor ku nan ta kome alga,  práktiko relashoná ku resto-  komedó importante di alga.   Riba esaki, restorashon  book (Dutch Caribbean
           ku ta un di e kompetidornan  rashon di Diadema. Tambe  Dor  di restorá komedónan  di ref  di koral ta  un kom- Nature  Alliance) òf Insta-
           prinsipal di koralnan. Des-  lo tin atenshon pa e even-  di alga huntu ku koralnan,  ponente  importante. Tantu  gram (DCNAnature). Pa
           grasiadamente, den  medio  tonan di morto i desaparis-  e koralnan lo tin un grado  restorashon di koral komo  mas informashon tokante e
           di  añanan1980,  un malesa  hon di Diadema den Karibe  di chèns mas haltu di so- di  seapel Diadema por  proyekto RAAK PRO Di-
           a skeiru rònt dor di Karibe,  i un update  di e deskubri-  brebibí. E seapel ku spiña  asistí den salbaguardiá e  adema bishitá https://www.
           kabando ku kasi e popu-     mentunan mas resien. Lo ta  largu ta kome i kita e alga- refnan di koral importante  facebook.com/reefrestora-
           lashon kompleto di seapel.  posibel pa sigui algun di e  nan, ku ta un kompetidor  pero frágil i hasi nan mas  tionVHL/ òf tuma kontakto
           Pronto despues, tabata  do-  seshonnan online pa perso-  importante  pa e koralnan.  fleksibel  pa  e  impaktonan  ku lider di proyekto alwin.
           kumentá reportahenan di  nanan kende ta traha riba e  Dor di krea un supstrato of  di kambio di klima.         hylkema@hvhl.nl.
           kresementu  rápido di alga  tereno akí i no por a atendé  un base limpi (sin alga), e   E tayer akí a haña sosten   Pa mas informashon to-
           rònt  di Karibe.  E alga  ta-  na e tayer en persona.   seapelnan ta fomentá tambe  generoso di parti  di Mini- kante e tayer di Diadema,
           bata  okupá tur e espasio     Durante e dianan, lo tin  rekluta natural di koral.  sterio di Agrikultura, Natu- por fabor tuma kontakto ku:
           disponibel,   preveniendo   diálogonan intenso entre e                             ralesa i Kalidat di Kuminda    Tineke  van Bussel, Re-
           rekluta di koral i limitando  islanan pa interkambiá nan   Salbaguardiá Refnan     (LNV) komo  un  sosten di  search     Communications
           e abilidat di ref di koral pa  konosementu lokal, kom-          di Koral           e Plan di Maneho pa Na-     Liason na research@dcna-
           rekuperá di otro estorbo. Te  partí ekspertisio,  stimulá   DCNA ta hasi esfuerso  turalesa i Medio Ambiente  nature.org i
           ku awor, rekuperashon di  koperashon  kaminda ku  pa salbaguardiá naturalesa,  pa e islanan BES, Postcode         Dahlia Hassell – Knijff,
           e populashon di seapel D.  esaki ta posibel i desvelá  inkluso e refnan di koral  Loterij Nederland i SIA, un  Projects  Officer  na  pro-
           antillarum a tuma lugá hopi  hèrmèntnan nesesario  pa  ekstraordinario den Karibe  parti di Nederlands Weten- jects@dcnanature.org
   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47