Page 9 - hoh
P. 9
2 LOCAL AWEMainta Diaranson, 1 October 2025
Identifica Abuso:
Señalnan di Alerta di Famia of Amigonan
E pensamento ta casi insoportabel: cu daño na un mucha por
bin no di un desconoci den scuridad, sino di un hende cerca —
un miembro di famia, amigo di famia, of un adulto di confiansa.
Sinembargo, estadisticanan ta mustra cu den hopi caso di abuso
di mucha, e abusador no ta un hende di pafo. E realidad aki ta haci
conscientisacion ainda mas urgente. Famianan mester conoce
e señalnan di alerta pa tene cuenta cu ne, y muchanan mester
wordo siña maneranan apropia pa nan edad pa proteha nan mes.
Señalnan di alerta pa tene cuenta cu ne
Abuso door di un hende cerca hopi biaha ta scondi tras di rela-
cionnan normal, locual ta haci'e dificil pa detecta. Aunke, tin
señalnan di advertencia cu ta bale la pena pa nota:
Sercania of secreto inusual: Si un adulto ta insisti pa pasa tempo
su so cu un mucha, ta descurasha otronan pa join, of ta fomenta
"secretonan special" cu no mester wordo comparti, esey ta un
señal di alerta.
Crusa limitenan: Contacto fisico excesivo, mishimento innece-
sario, of ignora e señalnan di incomodidad di un mucha nunca
mester wordo descarta como "hungamento".
Comportacion di 'grooming': Hopi biaha abusadonan ta traha
confiansa poco poco. Nan por duna regalo, ofrece atencion extra,
of presenta nan mes como e unico cu ta "compensa" e mucha.
Aisla e mucha: Tene cuenta cu adultonan cu ta crea situacionnan Secretonan no ta sigur: Splica cu si un hende pidi nan pa tene un
unda e mucha ta wordo corta for di su amigonan of famia — secreto tocante mishi, esey ta robes. Adultonan sigur nunca ta
sea via anochinan di keda drumi, salidanan, of hasta controlando pidi pa secretonan cu ta haci un mucha sinti incomodo.
comunicacion digital.
Permiso pa bisa no: Muchanan mester sa cu ta ok pa bisa "no" na
Cambionan den comportacion di e mucha: Un isolamento repen- brasa, sunchi, of mishi — hasta di famia. Nan limitenan merece
tino, agresion, miedo di un persona specifico, of regresion respet.
(manera muha cama) tur por ta señal di angustia.
Na ken pa bisa: Duna nan un lista di adulto di confiansa —
Reconoce e señalnan aki ta rekeri scucha no solamente loke ta mayornan, maestronan, conseheronan — y sigura nan cu nan
wordo bisa, pero tambe loke no ta wordo bisa. Si un mucha ta nunca lo haya problema pa papia.
resisti di ta cerca di un hende of ta parce inusualmente ansioso
despues di bishitanan, confia e instinto ey y investiga mas leu. Confia bo sintimentonan: Stimula muchanan pa nota sintimen-
tonan di "oh-oh" — nerviosismo, miedo, of incomodidad — y
Loke por siña muchanan papia tocante nan abiertamente.
Muchanan nunca mester carga e responsabilidad di preveni
abuso — esey ta keda na e adultonan. E rol di adultonan
Ningun sistema di siñansa por reemplasa adultonan vigilante.
Aunke, duna muchanan poder cu conocemento ta yuda proteha Mayornan y cuidadornan mester keda alerta, scucha cu atencion,
nan y ta duna nan un bos. Algun les clave ta inclui: y crea espacionan sigur unda muchanan ta sinti cu nan ta wordo
E regla di curpa: Siña muchanan cu nan partinan priva ta pertenece scucha. Ta importante tambe pa evita di descarta of silencia
na nan so, y cu ningun hende tin derecho di mishi cu nan eynan. muchanan ora nan ta expresa incomodidad. Kere nan y actua lihe
Uza un lenguahe cla, apropia pa nan edad y sin berguensa. por haci tur e diferencia.

