Page 9 - AHATA
P. 9
10 INTERNACIONAL AWEMainta Diasabra, 2 Augustus 2025
Dicon Turbulencia Ta Bira Pio—y
Kico E Ta Nifica pa Biaheronan
SI bo a ripara cu bo buelonan ta sinti mas bruto ultimo tempo,
bo no ta imaginando cos. Cientificonan y expertonan di aviacion
ta batiendo alarma: turbulencia den aire ta birando pio, y shelo ta
birando mas turbulento—gran parti danki na cambio climatico.
Mientras cu turbulencia semper tabata parti di biahe den avion,
un tipo specifico yama turbulencia di shelo limpi (CAT, clear-air
turbulence) ta den aumento. Contrario na turbulencia causa pa
tormenta of montaña, CAT ta sosode den shelo sin nubia, hopi
biaha na haltura di ‘cruising’. E ta invisibel pa radar y dificil pa
detecta di antemano, loke ta hacie un reto creciente pa pilo-
tonan—y un experencia cada bes mas incomodo (y tin biaha peli-
groso) pa pasaheronan.
Estudionan recien ta mustra cu CAT a aumenta cu mas cu 55% Turbulence Aware.
desde fin di añanan 1970, specialmente riba rutanan trans-
atlantico. Y ta spera cu e lo bira dobel of hasta tripel den e E industria di aviacion no ta sinta keto. Aerolineanan ta invert-
proximo decadanan. E motibo? Segun cu e planeta ta keinta, e iendo den miho hermentnan di pronostico y sistemanan basa riba
jet streams—corientenan di aire rapido cu avionnan hopi biaha ta inteligencia artificial cu ta yuda detecta y evita CAT. Pilotonan
uza pa eficiencia—ta birando mas iregular. E cambionan aki den ta ricibiendo mas actualisacion na tempo real, y politicanan mas
velocidad y direccion di biento ta aumenta e wind shear vertical, estricto rond di uzo di faha di siguridad ta ser aplica.
e causa principal di turbulencia di shelo limpi.
Pero expertonan ta adverti cu segun e crisis di clima ta empeora,
E resultado? Mas sacudi meymey di buelo. Mas bebida basha. turbulencia por bira un parti normal di bula, specialmente riba
Mas lesion na pasahero y asistentenan di buelo cu no tin faha di rutanan popular di distancia largo.
siguridad bisti. Y mas retraso, desvio y control di mantencion pa
aerolineanan cu ya caba ta bou di presion. Bula den avion ta keda, statisticamente, hopi sigur. Pero mientras
cambio climatico ta reforma shelo, nos comprension di como-
E impacto financiero tampoco no ta un asunto chikito. Globalmente, didad y siguridad den biahe aereo lo mester evoluciona cun'e.
e gastonan relaciona cu turbulencia pa aerolineanan ta suma na Pasaheronan por tin cu ahusta nan expectativanan—no sola-
cientos di miyonnan di dollar cada aña. Esey ta inclui daño na mente pa retraso, sino pa un tiki mas sacudimento riba caminda.
avion, buelonan cu retraso, gastonan medico y compensacion. Pues, e siguiente biaha cu bo sinti e avion bula inesperadamente,
Na Merca so, for di 2009 te 2023, turbulencia a causa lesionnan tene esaki na cuenta: no ta djis un pida trajecto bruto. E ta un
serio na mas cu 200 persona—incluyendo wesonan kibra y hasta señal di e planeta cu ta cambiando—y un recordatorio cu hasta
un morto mas prome e aña aki durante un buelo di Singapore riba nubia, cambio climatico tin su gara.
Airlines.
Pa esnan cu ta biaha frecuentemente, esaki ta lanta un pregunta
practico: kico bo por haci?
Aunke pasaheronan no por controla e tempo, tin algun paso cu
por yuda. Prome y mas importante: semper bisti bo faha di sigur-
idad ora bo ta sinta, hasta si e señal ta paga. Hopi incidente di
CAT ta sosode sin advertencia. Tambe, purba scoge buelonan
mas trempan den dia, ya cu turbulencia tin tendencia di ta pio
den atardi y anochi. Y ora di book, busca aerolineanan conoci
pa uza sistemanan avansa di sigui turbulencia, manera IATA su

