Page 11 - bnd
P. 11

CIENCIA/TECNOLOGIA A11
                                                                                                                                              Diabierna 14 Augustus 2015

        Conflicto di frontera den Caribe:

E caso Venezuela – Guyana

Conflicto di frontera den      Oriental ta e rio Essequibo.     dos paisnan nunca a resulta     algo otro pa un instancia hu-  grandi riba costa, pa di otro
Caribe no algo no comun.       Na 1788 caba e colonia Spa-      den un conflicto militar, y     ridicamente. Manera por a      banda desaproba y ignora e
Cu un pasado turbulento        ño a reclama e Provincianan      mirando pasado no ta spera      mira aki riba den e historia   tratado pa loke ta e islanan
unda asina tanto poder         Uni cu tin ocupacion di teri-    esey tampoco. Sin embargo,      di e disputa Guyana – Ven-     den lama Caribe, cu con-
Europeo tabata bringa          torio di banda Hulandes cu       den e situacion peligroso cu    ezuela, na 1648, apenas algo   trario na e caso di Guyana, na
otro den e region aki, no      nan ta considera Spaño. Cu       Venezuela ta aden, ta facil pa  mas cu un decada despues di    1648 no tabatin ningun duda
ta nada straño cu actual-      esey e problema no a keda        pensa riba un conflicto ex-     e ocupacion di e islanan aki   ken tabata eherce dominio
mente ainda ta lidia cu        resolvi, al contrario. Semper    terno pa desvia atencion di e   pa e Provincianan Uni, den e   riba nan. Pa no papia mes di e
algun di e herencia nan        tin un diferencia entre loke     situacion interno na Venezu-    Tratado di Munster ya Spaña    realidad, cu nan ta pertenece
menos bunita aki.              ta skirbi y loke poder (mili-    ela.                            a reconoce cu e teritorionan   na un pais cu na su turno ta
Por menciona por ehemplo e     tar) por haci. Pa hopi tempo,    Venezuela y Aruba               cu ambos partido tabatin den   pertenece na NATO, e po-
caso di e conflicto entre Ni-  a pesar di nan reclamonan,       Den ultimo añanan na algun      nan poder na e momento ey,     tencia militar mayor di mun-
caragua y Costa Rica tocante   Venezuela mester a resigna       ocasion a yega di tende tanto   ta keda di nan. Lo ta ilogico  do. Si mira con te awe Ven-
parti di e Rio San Juan cu ta  pasobra simplemente e poder      e fayecido presidente Hugo      si Venezuela, como heredero    ezuela no a subi e caminda di
forma e frontera. Tin tambe    militar Hulandes, y despues      Chavez como su sucesor          di e teritorio colonial di e   violencia militar cu Guyana,
e disputa entre Colombia y     di e Inglesnan, a preveni pa     Nicolas Maduro referi na e is-  tempo ey (Capitanía General    no ta logico pa pensa cu nan
Nicaragua tocante algun isla   Venezuela por a tuma pose-       lanan dilanti nan costa como    de Venezuela) di un banda      lo busca e tipo di problema
den Lama Caribe y teritorio    sion di e teritorio den dis-     historicamente perteneciente    ta reconoce e tratado pa loke  ey cu Reino Hulandes y su
marino. Un caso grandi cu      puta. E tereno reclama West      na nan pais. Esey ta facil pa   ta su reclamo di un teritorio  aliadonan.q
ta toca dos pais di Caribe ta  di e rio Essequibo por cierto    un mandatario bisa, pero ta
e conflicto entre Venezuela    ta e parti mas grandi di loke
y su bisiña na banda oriental  awe ta Guyana (casi 160.000
Guyana.                        km2).
En breve e origen historico.   Den e era mas moderno, e
Durante conkista di teritorio  dos paisnan a yega na algun
riba costa Nort di e conti-    convenio, manera na 1897 cu
nente Sur Americano, Hu-       a firma e Tratado di Wash-
landa a logra yega na cuatro   ington, despues di arbitrario
                               den cual Merca y Rusia ta-

colonia, Demerara, Essequ-     batin un papel importante. E
ibo, Berbice y Surinam, cu     resultado no tabata faborabel
awendia ta duna espacio na     pa Venezuela y a sigui un in-
dos pais: Suriname y Guyana.   tento di arbitrario na Paris na
Den siglo 19 e tres propie-    1899 (bao di e asina yama In-
dadnan excepto Surinam a       ternational Arbitral Awards)
bay den man di e imperio       cu tampoco a resulta. Na
Britanico y a bira den siglo   1962 Venezuela a declara
pasa e republica independi-    e acuerdo di 1899 nulo y a
ente Guyana. E conflicto cu    bolbe na su reclamo anterior,
Venezuela ta surgi na mo-      di tur e teritorio West di rio
mento cu segun Venezuela,      Essequibo.
Hulanda y despues Guyana       Negociacion y incidente a
a usurpa tereno na banda       keda sigui otro y otro con-
West di e rio Essequibo, cual  venio manera e Protocol di
rio Venezuela ta considera e   Port of Spain (1970), pero na
frontera natural entre e dos   1982 Venezuela a dicidi di no
paisnan. Sin embargo, e otro   renoba e acuerdo aki.
partido ta bisa cu na 1648     Na 2007 tabatin un incidente
caba, den e Tratado di Mun-    na unda militarnan Vene-
ster, a keda acorda cu cada    zolano a drenta teritorio di
banda ta keda cu e teritorio   Guyana, y gobierno di Ven-
cu nan tabatin bao nan con-    ezuela a ofrece disculpa pa
trol na momento di e trata-    esaki.
do. Hulanda, cu e tempo ey     Recientemente tabatin otro
ainda tabata e Provincianan    problema encuanto e terito-
Uni, tabatin un fortificacion  rio maritimo, unda cu Guy-
na banda West di e rio Esse-   ana a duna un concesion na
quibo na 1616 caba, cu tabata  e compania petrolero Exx-
yama “Fort Ter Hoogen”.        onMobil pa cuminsa haci
Na 1777 Reino di Spaña a       exploracion den un area cu
crea e ‘Capitanía General de   Venezuela ta reclama como
Venezuela’, loke awe ta e Re-  propiedad.
publica Venezuela y a esta-    Te na e momento aki feliz-
blece cu e frontera na banda   mente e conflicto entre e
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16