Page 15 - AD 17JUNE2017

15
Zaterdag 17 juni 2017 Achtergrond
niet wit te maken’

broeien conflict, economische filmd kan worden. Alle filmers
malaise, geweld en seks. Het dienen daar rekening mee te
boek is een ‘moderne klassie- houden. Het is een duur boek.
ker’: er werden honderdduizend Het is geen zoet boek voor ge-
exemplaren van verkocht en subsidieerde fortuinmakers die
toen in 2006 ‘Dubbelspel’ door met goedkope subsidieverf de
de Stichting Collectieve Propa- tegenstellingen waar het boek
ganda van het Nederlandse Boek om gaat steeds weer opnieuw
(CPNB) werd gekozen voor de proberen te verdoezelen.”
actie Nederland Leest steeg dit In de essaybundel ‘Intimitei-
aantal richting het miljoen. ten van het schrijven’ (2009)
En nu is er dus een film. zegt Arion dat het zijn voorne-
Frank Martinus Arion behoorde men was om in ‘Dubbelspel’ een
naar eigen zeggen niet tot het ty- sociaalpsychologische dwars-
pe schrijver dat een boekverfil- Omslag van Intimi- doorsnede te tekenen van de ge-
ming tot zijn hoogste idealen re- teiten van het schrij- meenschap Curaçao. De tegen-
kent. In de jaren tachtig en ne- ven. stellingen, waar Arion het over
gentig toonden verschillende heeft in zijn brief, gaan over
producenten en regisseurs, klasse, over bezit - belangrijke
waaronder Rob Houwer en Ro- thema’s in het boek - en het ver-
nald Beer, interesse in de rech- Braat (‘D.J.B.’), waarschijnlijk band tussen economische onge-
ten, maar een film kwam er niet. ook in 1985 geschreven, begint lijkheid en koloniale overheer-
Arion waakte voor een misstap: allesbehalve aarzelend: ,,De ra- sing en racisme. Het domino-
zijn bekendste werk mocht geen cistische bioscoopeigenaren van spel van de mannen is een
onrecht worden gedaan. Nederland die als de dood heten miniatuurversie van de econo-
In het Literatuurmuseum be- te zijn voor kinderen en negers mische verhoudingen: ze bekri-
vindt zich een aantal brieven in de bioscoop, dienen er reke- tiseren de corruptie en de kolo-
waarin wordt gesproken over ning mee te houden dat ‘Dub- nisatie en herhalen ze tegelijker-
verfilming. In twee brieven ko- belspel’ een zwart meesterwerk tijd (zie onder andere de mooie
men we Arions ideeën daarover is van een zwarte kunstenaar. lezing van Matthijs Ponte:
op het spoor: hij uit stevige kri- (Vide tien jaar literatuurkritiek http://tijdschriftterras.nl/ponte-
tiek op het witwassen van zijn uit Nederland, de Antillen, Ame- over-frank-martinus-arion-dub- De verfilming.
verhaal. rika, Duitsland, Denemarken). belspel/).
Dat het gaat over zwarte men- Arions belangrijkste aantij-
In een interview in de Volks-
krant uit 2007 zegt Arion dat hij sen. En dat die zwarte mensen ging in de brief aan Braat was
in 1985 met Edsel Samson aan nooit voor minder dan 100.000 het wit maken van ‘Dubbelspel’. van ‘Dubbelspel’. De personages streeft naar de oprichting van
een verfilming van ‘Dubbelspel’ gulden in de bioscoop te zien Hij wilde niet dat zijn zwarte po- Nora en Solema zijn zulke vrou- een partij op ‘coöperatief-socia-
werkte, die zou worden gepro- zullen zijn.” litieke meesterwerk zou worden wen. Solema verzet zich tegen listische grondslag’. Als dit lukt,
duceerd door Spike Lee. In de Uit de brief wordt duidelijk veranderd in een mak, gedepoli- Manchi, haar man en, als socia- zou ze de eerste vrouwelijke pre-
eerste brief, van 19 januari 1985, dat Braat het boek volgens de au- tiseerd werkje voor een wit bio- list, tegen de uitbuiting van het mier van de Amerika’s kunnen
schrijft Frank Martinus Arion teur geen recht deed en met te scooppubliek. Maar hij was nog eiland door koloniale machten. worden, schrijft Arion.
echter aan Edsel Samson dat hij weinig geld kwam aanzetten. niet klaar met Braat: ,,Het is een Ze verlaat Manchi en knoopt het Het lijkt mij aannemelijk dat
in zee is gegaan met Dirk Jan Arion was woest. Uit zijn boek dat ook nog is opgedragen aan met Janchi: samen zijn ze Braat in zijn brief, die niet be-
Braat als producent van de film, prachtige aanval: ,,Dubbelspel is aan vrouwen met moed. Laffe de winnaars van het spel. ‘Dub- waard is gebleven, heeft voorge-
maar dat hij hem niet wil als niet wit te maken. Pogingen mannetjes moeten zich er maar belspel’ kent vijf bedrijven en in steld bepaalde gelden van witte
regisseur. Braat verfilmde in daartoe zijn voor mij alleen liever helemaal niet mee bezig de ‘naspelen’ lezen we hoe Jan- bioscoopeigenaren te gebruiken.
1980 voor de KRO de novelle maar beledigend. Op zijn houden.” chi Pau enige hoop op de Antil- Arion schrijft dat er op de Antil-
‘Mijn zuster de negerin’ van zachtst gezegd. Dubbelspel is ‘Aan vrouwen met moed’, len brengt door verschillende co- len genoeg boeken van niet-con-
Cola Debrot. ,,Ik wil hem niet als een polemisch geschreven poli- luidt de opdracht van mijn öperatieven op te richten. Sole- troversiële schrijvers te vinden
regisseur”, schrijft Arion, ,,dit tiek boek dat niet anders ver- ‘Nederland-Leest’-exemplaar ma’s ambitie reikt verder. Zij zijn die met geld van witte bio-
schijnt maar niet te kunnen scoopeigenaren voor een wit pu-
doordringen.” Als regisseur wil- bliek gemaakt kunnen worden.
de hij een ‘internationale vak- Wat de precieze voorstellen
man die niet aan het begin van van Braat ook waren: ze leidden
zijn carrière staat, maar op het ertoe dat wij dit nietsontziende
hoogtepunt of daaromtrent’. pleidooi kunnen lezen, waarin
Aan wie dacht hij? Vroeger het ook gaat over de lafheid, het
had hij Pasolini geantwoord, opportunisme en het racisme
maar die was dood, dus nu van cultuurmakers.
moest de geadresseerde aan Sid- Nu een internationale regis-
ney Poitier, Harry Belafonte of seur een Engelstalige film - zoals
Gordon Parks denken. Dan de auteur wilde - heeft gemaakt,
doemt het conflict op: ,,Wil Dirk zien we, voor het eerst, de
Jan Braat niet wijken als regis- wereld van ‘Dubbelspel’ op het
seur, dan zit er niets anders op scherm. Wat Arion van deze
dan dat de film wijke van Dirk film zou vinden weten we niet;
Jan Braat. Dit is definitief.” In hij overleed een paar dagen voor
Samson zegt Arion nog wel ver- de pre-productie begon en hij re-
trouwen te hebben: misschien gisseur Ernest Dickerson zou
kunnen ze samen iets doen, als ontmoeten. Wat wel zeker lijkt,
dit project mislukt? Het lijkt is dat het tussen Dirk Jan Braat
waarschijnlijk dat Arion en en Frank Martinus Arion nooit
Samson later, na het geval Braat, meer goed is gekomen: ,,Ik ben
over Spike Lee als producent een schrijver. Het probleem met
hebben gesproken, maar dit is jou is dat ik schrijver ben maar
niet te achterhalen. jij helemaal geen filmer. Ik had
De tweede brief, van Frank zelfs nooit met jou moeten pra-
Martinus Arion aan Dirk Jan Twee scans van brieven. ten. En laat me verder met rust.”