Page 11 - HOH
P. 11
2 LOCAL AWEMainta Diahuebs, 9 October 2025
Ken ta gana ora cunukeronan perde?
E berdad tras di Aruba su lucha pa cuminda
ARUBA ta un paraiso den hopi sentido—pero no si bo ta ta dificil pa haya. Y hasta ora nan logra cosecha, producto
purba planta cuminda. A pesar di promesanan di gobierno local ta ser desplasa pa alternativanan importa mas barata,
pa impulsa produccion local, agricultura riba e isla ta keda cu hopi biaha tin miho acceso riba shelf y miho marketing.
un wega perdi. Y no ta djis e clima. E berdadero obstaculo ta
e sistema mes—uno cu silenciosamente ta proteha importa- E ta un caso clasico di stagnacion. Agricultura na Aruba no
donan di cuminda y ta pone agricultura local un banda na ta fracasa pasobra e ta imposibel—e ta fracasa pasobra e ta
cada paso. inconveniente pa interesnan poderoso lag’e prospera.
Prome cu tur cos, nos mester scucha e cunukeronan local. Y e daño ta bay mas leu cu economia. Sin un sistema di
Nan t’esnan den tera tur dia, luchando contra secura, buro- cuminda local, nos dietanan ta domina pa productonan
cracia y presion di mercado. Nan sa kico ta funciona, kico importa y ultra-procesa. Salubridad publico ta bay atras.
no, y kico tin mester di dje desesperadamente. Toch, nan Habilidadnan den cuminda ta bay perdi. Muchanan ta lanta
bosnan hopi biaha ta wordo ignora na fabor di maneho mira agricultura como algo atrasa of inutil.
forma pa margen di ganashi, y no pa realidad practico.
Cuminda ta poder. Ken cu controla loke nos ta come, ta
Awe, Aruba ta importa mas o menos 97% di su cuminda. controla mas cu djis comercio—nan ta duna forma na nos
Esaki ta laga e isla hopi vulnerabel pa shocknan den sumi- salud, nos cultura y nos futuro. Si Aruba kier siguridad di
nistro global, subida di prijs y interupcion den e cadena di cuminda, sostenibilidad y soberania, nos mester cuminsa
suministro. Como reaccion, gobierno a establece un meta pa duna prioridad na e hendenan cu ya sa kico pa haci: E
ambicioso: Produci 25% di nos cuminda localmente pa cunukeronan.
2030. Pero sin un cambio structural, e ta poco mas cu un
slogan. Apoya agricultura ta nifica mas cu anuncia meta. E ta nifica
accion: Financiamento, ehecucion, reforma di tereno, kibra
Pa decadanan largo, e sistema a faborece importacion. monopolio, y inverti den hende. E ta nifica tambe un lider-
Importadonan ta maneha un operacion bon hinca den otro azgo cu e curashi pa tuma decisionnan dificil—hasta ora
y lucrativo, cu lasonan politico profundo y sin ningun interes nan menasa ganashinan bon estableci.
den cambio. Ora maneho presenta su mes cu por yuda
cunukeronan—sea via subsidio, acceso na tereno, of infra- Si, un hende por perde placa. Pero ya caba nos ta perdi-
structura—hopi biaha esakinan ta keda stanca of poni den endo mucho mas: oportunidad, conocemento, y nos chens
lachi. Pasobra si agricultura local tin exito, un hende den e pa alimenta nos mes.
cadena di importacion ta perde placa.
Pues, cuminsa pa scucha—e mannan den tera, no e mannan
Mientras tanto, cunukeronan ta enfrenta retonan enorme. contando ganashi. Futuro di cuminda di Aruba ta depende
Awa ta caro. Tereno ta scars. Ayudo tecnico y financiamento di esey.

