Page 12 - AD 14JULY2018

12 Antilliaans Dagblad Zaterdag 14 juli 2018
Feuilleton

DE MEMOIRES VAN TATAIS LODEWIJK
DOOR

DANIEL
Zouthandel (98) GERHARTS

oen de zaak van Herrera Herma- gewonnen was veel kleiner dan die van
nos in 1940 ophield actief te de Lage Westkust, doch dit zout was
T zijn, was er nog een deel van van prima kwaliteit.
de schuld onbetaald, ruimschoots ge- Het werd ter plaatse vermalen tot
dekt door de waarde van het zout. keukenzout en hoofdzakelijk naar
Maar ik moest betalen. Dat heet dan Curaçao verkocht aan bakkerijen en
bevordering van de industrie. ice-creamfabrikanten.
Het loon werd iedere week contant Het zout werd met platboomsloepen
aan de arbeiders betaald, vol en zonder naar de opslagplaats gebracht, vlak bij
enige korting. Men behoefde niet bij de windmolens die een maalinrichting
ons inkopen te doen. Men vroeg, toen hadden. De brokken zout waren echter
de oogst afgelopen was om een ‘Sima- te groot om tussen de maalijzers toe te
dan di sal’ (het oogstfeest van het zout) voeren en de gehele dag zaten vrouwen
te mogen houden. op een kistje in de brandende zon met
Geen bezwaar zei ik. Of ik ook wat stokken de grote stukken tot kleinere te
rum wilde geven. Ook dat kon. En toen verpulveren.
we ’s avonds naar de zoutpannen In de molens werd het gemalen zout
reden had men een liedje, gezongen verpakt in kleine jute zakken met een
door de voorzanger (en er waren inhoud van 25 kg. en gingen direct in
meesters in het componeren van zo’n een loods voor opslag, totdat weer een
lied) en men zong in het Papiaments, partij verkocht was.
het refrein: ,,Shon............. is een dief, Ook dit bedrijf moest worden ge-
die betaalt ons met een papiertje. De Op Slagbaai werd ook zout gewonnen; in het zoutmeer ten oosten van de baai. stopt door gebrek aan werkkrachten.
macamba is pas goed, die gaf ons klin- Jongere werklieden voldeden voor dit
kend geld.” loodsen die bij beide pannen stonden. Op Slagbaai werd ook zout gewon- werk niets. Zo kan een verbeterde
Het verschepen was eveneens een Maar vaak brachten zij hun vrouw en nen; in het zoutmeer ten oosten van de welvaart een lokaal bedrijfje verloren
primitieve aangelegenheid. Er werd grotere kinderen mee en gaven ze de baai. De hoeveelheid die hier werd doen gaan.
omstreeks mei een houten pier ge- voorkeur aan een van de kleine huisjes
maakt, op schragen en die liep zo’n 20 die daar staan. Dat waren geen woon- Export van Grof Zeezout van Bonaire (van ‘Slagbaai inbegrepen’)
meter de zee in. Een paar dikke plan- huizen, doch slaapkamertjes. Men
ken was het dak van de pier. Het zout- bouwde dan aan de voorzijde een afdak Jaar x 1.000 kilogram Waarde
schip lag op de rand van het blauwe met maïsstokken of palmbladeren, die 1931 5.489 H 22.494
(diepe) water. men had meegebracht en dat was de 1932 5.237 29.414
Zo’n schip moest eerst naar Kralen- keuken. Met een paar grote stenen
dijk om daar uit te klaren bij de doua- werd een ‘fornuis’ gemaakt. Op de 1933 4.385 24.463
ne. Men moest laverend langs de kust stenen ging de funchipot en het vuur 1934 4.900 28.592
varen en men wist dat men bij een werd er tussen de stenen gestookt. 1935 2.318 H 11.637
witte of oranje obelisk moest zijn om Vrijdagmiddag ging men naar huis
de juiste plaats te vinden. De obelisk terug. Men kan dan inkopen doen, op 1936 1.884 H 8.115
deed ook dienst als meerpaal. zondag naar de kerk gaan, hier en daar 1937 1.143 H 5.467
een glaasje verschalken en in de na- 1938 700 H 5.310
Zwaar werk middag ging men weer terug. Een 1939 923 H 7.546
Langs de pier lag een lichter. Mannen goede werker kon in een week 60 à 70
hakten de hoop zout los, want het zout gulden maken. 1940 575 H 4.957
was een dichte vaste massa geworden, 1941 1.715 H 23.350
zo hard als een steen. Vrouwen vulden Minder handel 1942 4.228 H 66.933
jute zakken met de brokken zeezout. Langzamerhand werd de handel min-
En mannen reden die zakken in een der. Verscheidene landen en eilanden 1943 2.097 H 42.910
kruiwagen de pier op waar ze in de gingen zelf pannen maken en bereken- 1944 4.357 116.535
lichter werden gegooid. Wanneer de den hoge invoerrechten op vreemd 1945 2.954 91.829
lichter vol was, werd die met een touw zout. Ik herinner me dat de gehele 1946 1.459 46.096
naar het grote zeilschip, meestal twee- oogst in 1951 werd verkocht aan Vene-
masters, een enkele brik met drie zuela, waar men door een regenval 1947 779 25.759
masten, getrokken en daar werk het geen zout uit de bodem (mijnzout) kon 1948 734 23.013
zout uit de zakken in bulk gestort. halen. Meteen schreven de kranten in 1949 474 16.237
In een week konden wij dan wel zo’n Venezuela, dat men nationaal zout
200 à 250 ton laden! Thans gaat het wilde hebben. Santo Domingo werd 1950 596 18.701
met de transportband met 10.000 ton geheel gesloten en zo ging de uitvoer 1951 3.256 84.570
per 24 uur. Het zout ging met onze achteruit (zie de statistiek hierachter). 1952 2.577 70.857
eigen schepen en ook wel met Engelse De pannen werden later verkocht
schoeners naar alle eilanden in de aan de Zoutmij Bonaire en de firma E 1953 582 33.376
buurt. Naar Puerto Rico, Cuba, Santo & G Martijn die nog enige jaren goede 1954 258 18.036
Domingo, naar Trinidad en Guyana, zaken deden, doch langzamerhand was 1955 265 14.008
naar de Franse eilanden en soms naar het zout onverkoopbaar en werd er in 1956 586 25.106
Suriname. de pannen niet meer gewerkt.
Niet alles werd betaald in geld. Het In 1965 ging het gehele meer met 1957 305 13.889
was voor een deel ruilhandel. Van Pu- omliggende terrein over naar de Antil- 1958 184 9.410
erto Rico kwam hout en cement, van de len Internationaal Salt Co. Moderne 1959 222 11.006
Franse eilanden cement en rum, van kristallisatiebakken werden gemaakt,
Barbados grote vaten met harde be- dijken werden aangelegd, een pier met 1960 114 6.058
schuit. En de rest werd betaald in een een transportband werd gebouwd waar- 1961 104 5.624
cheque. Een moeilijke handel, die niet voor Nederland een bijdrage gaf en zo 1962 121 6.195
veel winst gaf, maar wel veel werk aan kwam een bedrijf tot stand dat ver- 1963 173 7.651
de arbeiders. In het volle seizoen waren scheidene honderdduizenden tonnen
er zeker ruim honderd personen aan zout exporteerde. Maar precies als 1964 93 5.995
het werk in de zoutpannen. enige eeuwenlang was het de zon die 1965 129 3.214
De arbeiders werden zondagavond het voornaamste werk deed; het ver- 1966 0.04 2
met trucks naar de zoutpannen ge- dampen van het water. Een goedkopere
bracht. Zij konden slapen in grote werkkracht bestaat niet. 1967 0 0