Page 6 - HOH
P. 6

Diaranson, 10 September 2025                                   AWEMainta                                                  LOCAL             3




                                                           Di curiosidad pa crisis:

       E spiral lihe di adiccion hubenil







       ADOLESCENTENAN hopi biaha  ta
       curioso, impulsivo, y ansioso pa “fit in”

       —caracteristicanan  cu  por haci  nan
       specialmente vulnerabel ora ta trata di
       purba droga. Mientras cu hopi ta mira
       experimentacion como un fase, e real-

       idad ta cu pa algun hoben, un momento
       di curiosidad por bira un patronchi
       peligroso  di  dependencia  mas  lihe  cu
       cualkier hende ta spera.



       Contrario na alcohol of marihuana, cu
       ta wordo discuti mas comunmente den
       discurso publico, substancianan kimico

       manera  opioide,  stimulantnan  riba
       recept,  cocaina,  y  droganan  sintetico
       ta carga un riesgo mas halto di adic-
       cion rapido. Esakinan no ta djis “droga

       di  fiesta”—nan  por  altera  fundamen-
       talmente con e cerebro di un hoben ta
       funciona, specialmente ora nan wordo
       uza trempan den bida.                            cu  ta  dificil  pa  laga  bay.  Cocaina  y       di  dje  nunca  ta  simpel.  Recuperacion

                                                        methamphetamine ta inunda e cerebro               ta  tuma  tempo,  sosten,  y  hopi  biaha
       Adolescentenan ta desaroyando ainda              cu kimico cu ta aumenta placer pero ta            ayudo profesional.
       mentalmente  y  emocionalmente.  E               lag’e bashi despues cu e “high” pasa—
       sistema di recompensa di e cerebro               impulsando uzo ripiti den un intento pa           Ta  importante  tambe  pa  nota  cu  uzo

       ta madura prome cu e parti respon-               core tras di e prome “rush” ey.                   di droga kimico bou di hobennan hopi
       sabel pa control di impulso, locual ta                                                             biaha ta scondi. Mayornan y maestronan
       haci cu hobennan tin mas tendencia di            E patronchi aki por escala lihe. Loke ta          por no mira e señalnan di advertencia
       tuma riesgo y menos capas di preve e             cuminsa como un experimento di “de                te  ora  e  adiccion  ta  profundamente

       consecuencianan a termino largo. Ora             bes  en  cuando”  por  bira  uzo  regular         ancra.  P’esey  educacion  tempran  y
       un hoben uza un droga kimico potente,            den cuestion di  simannan. Dentro di              combersacionnan honesto ta asina
       e “rush” di dopamina ta sinti intenso—           lunanan,  e  usuario  por  sinti  sinto-          critico.  Hobennan  mester  compronde
       y nan cerebro ta cuminsa anhela mas              manan di abstinencia ora e purba stop,            no djis cu droga ta “malo,” sino dicon

       di  dje  rapidamente.  E  vulnerabilidad         of ripara cu e mester di mas di e droga           cierto substancianan por secuestra
       natural  aki  ta  nifica  cu  adiccion  por      pa sinti e mesun efectonan. Prestacion            nan mente prome cu nan mes realisa
       forma mas lihe den hobennan cu den               na scol ta baha.                                  kico ta pasando.
       adultonan.                                       Patronchinan  di  soño  y  humor  ta

                                                        cambia. Relacionnan ta sufri. Pronto, e           Preveni  adiccion  den  hobennan  no  ta
       Tuma  opioide,  por  ehempel.  Un  solo          uzo di droga no ta pa sinti bon mas—e             trata  solamente  di  bisa  nan  pa  bisa
       mal uzo di un pilder pa dolor por habri          ta pa evita di sinti horibel.                     no.  E  ta  trata  di  siña  nan  con  adic-
       porta  pa  uzo  continuo,  specialmente                                                            cion ta funciona, duna nan herment pa

       si  e  hoben  ta  experencia  angustia           Loke  ta  alarmante  ta  cu  hopi  di  e          maneha stress, y crea espacionan sigur
       emocional of alivio di dolor fisico cu e         hobennan aki no ta pas den e stereotipo           unda nan por haci pregunta sin miedo
       no a haya na otro luga. Stimulantenan            di un hende “riba droga.” Nan por ta              of berguensa. Pasobra e berdad ta cu,
       riba  recept,  manera  esnan  uza  pa            atleta, studiante di honor, of hobennan           e liña entre experimentacion y adiccion

       ADHD ora nan wordo abusa, por crea               di casnan cu ta duna bon sosten. Pero             ta hopi mas fini cu nos kier kere—y pa
       un falso sentido di confiansa y energia          una  bes  nan  ta  “engancha,”  sali  for         algun, e caida ta sosode lihe.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11