Page 9 - AHATA
P. 9
12 INTERNACIONAL AWEMainta Dialuna, 9 Juni 2025
Crisis Climatico den Cifranan
E Impacto Medibel di Keintamento Global
CAMBIO climatico no ta djis un pronostico — e ta un hecho. Ciudadnan grandi manera Miami, Jakarta, y Lagos ya caba ta
Rond di nos, e planeta ta mustra señalnan di stress, y nos por experencia e efectonan. Cayanan ta inunda riba dianan di solo.
midi e daño. For di subida di nivel di lama te cu tempo extremo Playanan ta bira mas chikito. Den algun nacion insular, comu-
y oceanonan record-cayente, e cifranan ta pinta un cuadro cla: nidadnan completo a wordo desplasa. Esaki no ta un escenario
e crisis aki ta real, y e ta acelerando. leu — e ta pasando awor.
Lama ta Subiendo: Un Yamada Global pa Accion Tempo Extremo Ta Kibra Record — y Presupuesto
Laga nos cuminsa cu algo asina constante y implacabel manera Na 2023, Merca a experencia 28 desaster climatico di biyon
e marea: subida di nivel di lama. For di 1900, lamannan di dollar, estableciendo un record nobo, segun raporta pa NOAA’s
mundo a subi mas di 21 centimeter, y e ritmo ta acelerando. Climate.gov. Esakinan a inclui orcan, inundacion, candela
Entre 2006 y 2018, nivelnan di lama global a subi cu 3.7 mm di mondi, y brotenan di tornado. E ciencia ta cla: aire mas
pa aña, compara cu 3.3 mm pa aña den e decada anterior, cayente ta contene mas humedad, intensificando tormentanan
segun e European Environment Agency (EEA, 2023). Esaki no y haciendo sekianan mas severo. Segun e planeta ta bira mas
ta djis awa cu ta core riba un mapa — ta awa salo cu ta pusha cayente, e desasternan cu un tempo tabata raro ta birando
den reservanan di awa dushi, ta traga camindanan costal, y ta mas frecuente y mas destructivo.
pone miyones na riesgo di inundacion. E tipo di tempo aki no ta djis peligroso — e ta caro. Infrastructura
daña, cadenanan di suministro interumpi, y fami-
anan displasa tur ta carga costonan economico pisa.
Cambio climatico no ta mas djis un problema ambi-
ental; e ta un crisis financiero den creacion.
Oceanonan sobrekeintando: Un ‘Red Flag’ Global
Mientras e tera ta kima y e shelonan ta move,
oceanonan ta silenciosamente cargando e peso di
keintamento global. Nan ta absorbe 90% di e calor
extra gara pa gasnan di efecto invernadero. Na
2024, cientificonan a observa un ola di calor marino
masivo cu a cubri mas di 40 miyon kilometer cuadra
di oceano — cinco biaha e tamaño di Australia (The
Guardian, 2025).
E ola di calor aki a provoca blankeamento di coral,
specialmente den e Great Barrier Reef, y a interumpi
ecosistemanan marino. Awannan mas cayente ta
nifica menos pisca, piscamentonan ta colapsa,
y cadenanan alimentario ta wordo interumpi.
Acidificacion di oceano, impulsa pa absorpcion di
CO₂, ta hacie mas dificil ainda pa bida marino sobre-
vivi.
Ta Tempo pa Scucha e Datonan
Esakinan no ta proyeccionnan. Nan ta realidadnan
actual, sosteni pa evidencia concreto. E crisis
climatico no ta invisibel — e ta medibel. E ta casnan
costal perdi pa e marea. E ta tormentanan di biyon
dollar y rifnan di coral cu ta muri. E ta ciencia gritando
pa medio di tablanan di dato y alertanan di tempo.
E pregunta no ta mas si cambio climatico ta real. E
pregunta ta: con mas pio nos ta dispuesto pa lag'e
bira?