Page 18 - bon-dia-aruba-20210601
P. 18
A18
Diamars 1 Juni 2021
Sueann ras (MEP):
“Enseñansana Papiamento lo yuda cu progreso di Aruba”
Pues e fenomeno di respeta Beneficio di desaroyo cog- ta e uzo di idioma di instruc-
idioma materno y laga e mu- nitivo cion den scol. Si sigui uza
cha desaroya den un sistema Banda di e factornan di hus- idioma stranhero como idi-
di educacion husto ta un ticia y economico tin e factor oma di instruccion y neglisha
preocupacion mundial, ya cu humano, cu ta e.o. e desar- e mucha su idioma materno
idioma ta un parti importante oyocognitivo y social emo- y no probecha di haci uzo di
den e desaroyo integral di un cional. Segun e teorianan di e otro idioma stranheronan:
serhumano y di su pais. Nos siñamento of di procesa in- Ingles, Hulandes y Spañona e
kier mucha cu ta feliz, mucha formacion adecuadamente, forma corecto, pues un ense-
cu por tin e habilidadnan di e mucha ta siña miho si sali ñansa multilingual basa riba
pensamento critico, etc. for di loke e sa caba. Pues na idio mamaterno, nos lo ta bay
Aruba, e mucha cu sa papia tin hopi mas problema riba
Nivel di estudio y econo- den suidio mamaterno Pa- Aruba.
mia di un pais piamento, Spaño y Ingles no
Sin un idioma bon desaroya, por sigui desaroya su idioma Programa di MEP pa
ta bira dificil pa un persona materno, despues di klas 1 di enseñansa
expresa su pensamento y pa scolbasico (edad 5-6 aña). P’esey, MEP den e proximo
tin un comprension di nivel gobernacion lo percura pa ga-
halto (academico). Conse- Beneficio di desaroyo so- rantisa maneho multilingual
cuencia ta, cu si un mucha cial-emocional y motiva- cu Papiamento como base
no desaroya su propio idioma cion di e muchanan den enseñansa primario, se-
bon, esaki lo por nifica fayo Banda di esaki e ta pone un cundario/pre-universitario.
nan academico (Cummins peso enorme riba e desaroyo Pa esaki MEP den e proximo
1994). E ponencia aki nos por social-emocional y inconsci- gobierno lo percura y stimuli
aplica na Aruba si tene cuenta entemente nos mensahe na e introduccion di Papiamento
cu e nivel mas abou di ense- mucha ta cu loke el a desar- como idioma di instruccion
ñansa di e populacion di Aru- oya pa 5 of 6 aña no ta sirbi y (den enseñansa primario,
ba den e sector laboral ta so- awo mester cuminsa di nobo, secundario/pre-universitario
bresali (un grupo mas grandi) pero den un forma cu no ta banda di e otro idiomanan
compara cu e otro nivelnan cuadra cu loke e teorianan di manera Hulandes, Ingles,
mas halto. OECD ta bias nos siñamento ta bisa nos. Esaki Spaño. Nos lo traha hunto cu
Derecho universal di mu- riba articulo 2 di derecho uni- cu si kier aplica economia ta hunga un rol negative riba Boneiro, Corsou, Hulanda
cha versal di mucha. Nos sistema basa riba conocemento, bo e motivacion di e mucha. Sin y otro pais pa realisacion di
Den siglo 21 ainda Aruba tin di enseñansa ta discrimina pais mester conta cu por lo motivacion e mucha no lo tin esaki. MEP den gobernacion
un sistema di enseñansa anti- e mucha cu tin Papiamento menos 33% di e populacion gana ni e conviccion cu e por lo percura pa e condicionnan
gua, no relevante, exclusivo y como idioma materno. Pa- laboral, cu tin un nivel halto studia. Anto despues nos ta necesario y factibel, pa re-
descriminatorio cu no ta bon sobra ainda den siglo 21 nos di enseñansa. Aruba no ta puntra: “Dicon tin tanto mu- alisacion di loke a menciona
pa nos muchanan. Ainda nos muchanan no por disfruta conta cu esaki! cha cu no ta caba scol?” mas ariba.
sistema di enseñansa ta trapa enseñansa na Papiamento. Un factor cu ta hunga un rol
Prome Minister Evelyn Wever-Croes:
Ta lamenta cu politiconan ta rekuri na ataca
institutonan importante pa aruba
Den e ultimo dianan a persona ta corupto, por bay Ministerio Publico como un y serio riba e temanan aki, lidad pa yuda Aruba padilanti.
constata varios atake seve- Ministerio Publico cu prueba instituto importante pa Aru- Prome Minister ta agrega. Politiconan y miembronan di
ro contra di institutonan di esaki y nan ta atendebo. ba como parti di Reino, tin prensasa cu Ministerio Pu-
importante den nos co- E situacion mas recien a tuma hopi bista riba funcionamen- Por ultimo, ta pidi politi- blico ta independiente y por
munidad. Ta trata di Min- luga diaranson despues di de- to di e instituto y Gobierno. conan y algun miembro di acercanan pa pregunta. Pero
isterio Publico, Landsre- tencion di Parlamentario, ex Pa garantisa cu Ministerio prensa cu ta haci mal uzo di e no para na banda instiga y
cherche, Censo y Electo- minister y candidato di AVP Publico por haci su trabou situacionnan aki pa ta sensato of ataca”, Premier Wever -
rale Raad. Prome Minister Benny Sevinger. Hopi hende independiente. Ademas nan y uza e sentido di responsabi- Croes a termina bisando.
Evelyn Wever - Croes ta a ataca Ministerio Publico y tin un ekipo profesional y
considera esaki no acep- yamanan marioneta di Go- un Procurador General nobo
tabel den comunidad di bierno. Prome Minister ta cu ta inspiracon fiansa na tur
Aruba unda cu tin norma, lamenta esaki pasobra husta- hende. Pues, no mester tin
balor y reglanan di decen- mente e personanan cu uza e duda den e instituto den cu-
cia. Aruba su institutonan expresionnan aki sa cu no ta alkier investigacion.
independiente no mester asina. Si uza un otro scenario, con
wordo ataca ni lastra. Po- por splica e situacion cu du-
liticonan mester debati cu Ministerio Publico ta inde- rante di gobernacion di AVP,
otro politico y no contra e pendiente den su trabou. E a detene un Minister di AVP.
institutonan aki. no ta duna cuenta na Gobi- A caso e tempo ey si Ministe-
erno y tampoco consulta cu rio Publico tabatain dependi-
Ta importante pa sa cu si cu- Gobierno ki investigacion ente y awo no? P’esey ta im-
alkier persona ta pensa cu un nan ta haci of ken nan detene. portante pa keda consecuente