Page 18 - bon-dia-aruba-20210601
P. 18

A18
                        Diamars 1 Juni 2021











            Sueann ras (MEP):
                            “Enseñansana Papiamento lo yuda cu progreso di Aruba”



                                                                      Pues  e  fenomeno  di  respeta  Beneficio di desaroyo cog-  ta e uzo di idioma di instruc-
                                                                      idioma materno y laga e mu-  nitivo                       cion  den  scol.  Si  sigui  uza
                                                                      cha desaroya den un sistema  Banda di e factornan di hus-  idioma  stranhero  como  idi-
                                                                      di  educacion  husto  ta  un  ticia y economico tin e factor  oma di instruccion y neglisha
                                                                      preocupacion mundial, ya cu  humano,  cu  ta  e.o.  e  desar-  e mucha su idioma materno
                                                                      idioma ta un parti importante  oyocognitivo  y  social  emo-  y no probecha di haci uzo di
                                                                      den e desaroyo integral di un  cional.  Segun  e  teorianan  di  e  otro  idioma  stranheronan:
                                                                      serhumano y di su pais. Nos  siñamento  of  di  procesa  in-  Ingles, Hulandes y Spañona e
                                                                      kier mucha cu ta feliz, mucha  formacion  adecuadamente,  forma corecto, pues un ense-
                                                                      cu por tin e habilidadnan di  e mucha ta siña miho si sali  ñansa  multilingual  basa  riba
                                                                      pensamento critico, etc.     for di loke e sa caba. Pues na  idio mamaterno, nos lo ta bay
                                                                                                   Aruba,  e  mucha  cu  sa  papia  tin  hopi  mas  problema  riba
                                                                      Nivel di estudio y econo-    den  suidio  mamaterno  Pa-  Aruba.
                                                                      mia di un pais               piamento, Spaño y Ingles no
                                                                      Sin un idioma bon desaroya,  por sigui desaroya su idioma  Programa  di  MEP  pa
                                                                      ta  bira  dificil  pa  un  persona  materno, despues di klas 1 di  enseñansa
                                                                      expresa  su  pensamento  y  pa  scolbasico (edad 5-6 aña).  P’esey,  MEP  den  e  proximo
                                                                      tin un comprension di nivel                               gobernacion lo percura pa ga-
                                                                      halto  (academico).  Conse-  Beneficio  di  desaroyo  so-  rantisa  maneho  multilingual
                                                                      cuencia  ta,  cu  si  un  mucha  cial-emocional  y  motiva-  cu  Papiamento  como  base
                                                                      no desaroya su propio idioma  cion di e muchanan          den  enseñansa  primario,  se-
                                                                      bon,  esaki  lo  por  nifica  fayo  Banda di esaki e ta pone un  cundario/pre-universitario.
                                                                      nan  academico  (Cummins  peso enorme riba e desaroyo  Pa esaki MEP den e proximo
                                                                      1994). E ponencia aki nos por  social-emocional  y  inconsci-  gobierno lo percura y stimuli
                                                                      aplica na Aruba si tene cuenta  entemente nos mensahe na e  introduccion  di  Papiamento
                                                                      cu e nivel mas abou di ense-  mucha ta cu loke el a desar-  como  idioma  di  instruccion
                                                                      ñansa di e populacion di Aru-  oya pa 5 of 6 aña no ta sirbi y  (den  enseñansa  primario,
                                                                      ba den e sector laboral ta so-  awo mester cuminsa di nobo,  secundario/pre-universitario
                                                                      bresali (un grupo mas grandi)  pero den un forma cu no ta  banda  di  e  otro  idiomanan
                                                                      compara  cu  e  otro  nivelnan  cuadra cu loke e teorianan di  manera  Hulandes,  Ingles,
                                                                      mas halto. OECD ta bias nos  siñamento ta bisa nos. Esaki  Spaño. Nos lo traha hunto cu
            Derecho universal di mu-     riba articulo 2 di derecho uni-  cu  si  kier  aplica  economia  ta hunga un rol negative riba  Boneiro,  Corsou,  Hulanda
            cha                          versal di mucha. Nos sistema  basa  riba  conocemento,  bo  e motivacion di e mucha. Sin  y  otro  pais  pa  realisacion  di
            Den siglo 21 ainda Aruba tin  di  enseñansa  ta  discrimina  pais  mester  conta  cu  por  lo  motivacion e mucha no lo tin  esaki. MEP den gobernacion
            un sistema di enseñansa anti-  e  mucha  cu  tin  Papiamento  menos  33%  di  e  populacion  gana ni e conviccion cu e por  lo percura pa e condicionnan
            gua, no relevante, exclusivo y  como  idioma  materno.  Pa-  laboral, cu tin un nivel halto  studia.  Anto  despues  nos  ta  necesario  y  factibel,  pa  re-
            descriminatorio cu no ta bon  sobra ainda den siglo 21 nos  di  enseñansa.  Aruba  no  ta  puntra: “Dicon tin tanto mu-  alisacion di loke a menciona
            pa nos muchanan. Ainda nos  muchanan  no  por  disfruta  conta cu esaki!               cha cu no ta caba scol?”     mas ariba.
            sistema di enseñansa ta trapa  enseñansa  na  Papiamento.                              Un factor cu ta hunga un rol

            Prome Minister Evelyn Wever-Croes:

                                        Ta lamenta cu politiconan ta rekuri na ataca

                                                   institutonan importante pa aruba



            Den  e  ultimo  dianan  a  persona  ta  corupto,  por  bay  Ministerio Publico como un  y  serio  riba  e  temanan  aki,  lidad pa yuda Aruba padilanti.
            constata varios atake seve-  Ministerio Publico cu prueba  instituto importante pa Aru-  Prome Minister ta agrega.   Politiconan y miembronan di
            ro  contra  di  institutonan  di esaki y nan ta atendebo.  ba  como  parti  di  Reino,  tin                         prensasa  cu  Ministerio  Pu-
            importante  den  nos  co-    E situacion mas recien a tuma  hopi bista riba funcionamen-  Por  ultimo,  ta  pidi  politi-  blico ta independiente y por
            munidad. Ta trata di Min-    luga diaranson despues di de-  to di e instituto y Gobierno.  conan  y  algun  miembro  di  acercanan  pa  pregunta.  Pero
            isterio  Publico,  Landsre-  tencion  di  Parlamentario,  ex  Pa  garantisa  cu  Ministerio  prensa cu ta haci mal uzo di e  no  para  na  banda  instiga  y
            cherche,  Censo  y  Electo-  minister y candidato di AVP  Publico  por  haci  su  trabou  situacionnan aki pa ta sensato  of  ataca”,  Premier  Wever  -
            rale Raad. Prome Minister  Benny Sevinger. Hopi hende  independiente.  Ademas  nan  y uza e sentido di responsabi-  Croes a termina bisando.
            Evelyn  Wever  -  Croes  ta  a  ataca  Ministerio  Publico  y  tin  un  ekipo  profesional  y
            considera  esaki  no  acep-  yamanan  marioneta  di  Go-  un Procurador General nobo
            tabel  den  comunidad  di  bierno.  Prome  Minister  ta  cu ta inspiracon fiansa na tur
            Aruba unda cu tin norma,  lamenta esaki pasobra husta-    hende.  Pues,  no  mester  tin
            balor y reglanan di decen-   mente e personanan cu uza e  duda den e instituto den cu-
            cia. Aruba su institutonan  expresionnan aki sa cu no ta  alkier investigacion.
            independiente  no  mester  asina.                         Si uza un otro scenario, con
            wordo ataca ni lastra. Po-                                por splica e situacion cu du-
            liticonan mester debati cu  Ministerio  Publico  ta  inde-  rante di gobernacion di AVP,
            otro politico y no contra e  pendiente  den  su  trabou.  E  a detene un Minister di AVP.
            institutonan aki.            no  ta  duna  cuenta  na  Gobi-  A caso e tempo ey si Ministe-
                                         erno  y  tampoco  consulta  cu  rio Publico tabatain dependi-
            Ta importante pa sa cu si cu-  Gobierno  ki  investigacion  ente y awo no? P’esey ta im-
            alkier persona ta pensa cu un  nan ta haci of ken nan detene.  portante pa keda consecuente
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23