Page 3 - HOH
P. 3

Diabierna, 6 Juni 2025                                         AWEMainta                                                  LOCAL             8




                                                Kico ta e miho terapia pa Autismo?
        E contesta no ta ‘One Size Fits All’








       ORA un mucha wordo diagnostica cu autismo, un di e prome
       preguntanan  cu  famia  ta  haci  ta:  “Kico  ta  e  miho  terapia?”  E

       berdad ta, no tin un contesta simpel y universal. Autismo ta un
       spectrum, y loke ta funciona bon pa un persona kisas no ta pas
       pa otro. E terapia mas efectivo  ta individualisa, respetuoso, y

       responsivo. Esey hopi biaha ta nifica uza un mescla di acerca-
       mento adapta na e forsa, desafionan, y estilo di comunicacion
       unico di e mucha.


       Terapianan Conocí y nan Controversianan

       Un di e terapianan mas ampliamente conoci ta Applied Behavior
       Analysis (ABA). E ta altamente structura y enfoca riba siña habi-
       lidadnan nobo pa medio di ripiticion, refuerso, y siguimiento di

       datonan.  ABA  hopi  biaha  ta  wordo  uza  pa  construi  rutinanan,
       mehora comunicacion,  y reduci comportacionnan cu por ta                   En bes di enfoca riba coregi comportacion, e acercamento aki
       dañino  of  disruptivo.  Pa  algun  famia,  specialmente  esnan  cu        ta stimula wega comparti y union. Terapista ta sigui e mucha su
       mucha  chikito of esnan cu  ta busca un  plan cla cu  metanan              guia y ta crea momentonan di siñamento pa medio di alegria y
       medibel, ABA por ta un fundacion util.                                     interaccion.



       Sinembargo, ABA no ta sin su criticonan. Hopi adulto autista y             SCERTS (Social Communication, Emotional Regulation, and
       abogadonan  di neurodiversidad  a lanta preocupacion tocante               Transactional Support)  ta otro modelo creciente, particular-

       con e ta wordo uza — particularmente ora e enfoke ta mas riba              mente den ambiente escolar. E ta promove comunicacion y habil-
       haci muchanan parce “normal” cu yuda nan prospera manera                   idadnan di maneho di situacionnan real pa medio di colaboracion
       nan ta. Cu tempo, mas proveedor di ABA a adopta metodonan                  entre maestronan, mayornan, y terapista.
       mas suave, basa riba wega, pero preocupacionnan ta keda si e
       terapia semper ta respeta e autonomia y identidad di e mucha.              Pues kico ta e miho terapia? E ta depende — no solamente di

                                                                                  e necesidadnan di e mucha, sino  di e balornan y recursonan
       Otro Opcionnan Importante y nan Beneficionan                               di  famia.  Hopi  mayor  ta  mescla  acercamentonan:  ABA  pa  siña
       Pesey hopi famia ta explora otro opcionnan — of combina terapi-            rutinan,  OT pa necesidadnan sensorial,  y terapia di papia pa

       anan pa atende cu diferente necesidad.                                     comunicacion. Otronan ta enfoca riba modelonan mas holistico
                                                                                  of basa riba relacion.
       Occupational Therapy (OT) ta un complemento popular pa ABA.
       E ta specialmente util pa muchanan cu ta lucha cu procesamento             Na Aruba, mescos cu den hopi parti di mundo, tin terapistanan
       sensorial, habilidadnan motorico fini, of tareanan diario manera           capasita y apasiona cu ta traha tur dia pa sostene muchanan cu

       skeiro djente of bisti paña. Sesionnan di OT hopi biaha ta enfoca          autismo. Mayornan  y  profesionalnan ta comprometi  pa yuda e
       riba yuda muchanan regula nan curpa y nabega den nan ambi-                 muchanan aki prospera. Pero ta berdad tambe cu nos por haci
       ente na maneranan cu ta sinti sigur y manehabel.                           mucho miho — y mas.

                                                                                  Acceso na terapia por ta limita, tempo di espera ta largo, y servi-
       Speech  and  Language  Therapy  ta  otro  pida  clave  di  e  puzzle,      cionan hopi biaha ta scars. Tin un necesidad creciente pa mas
       particularmente pa muchanan cu no ta verbal of tin retraso di              inversion den intervencion trempan, training continuo, y educa-
       papia. E terapista aki ta yuda muchanan desaroya habilidadnan              cion inclusivo, pa cada mucha, sin importa diagnostico, por
       di comunicacion — sea cu ta siña forma palabra, uza señanan,               alcansa su potencial completo.

       of comunica pa medio di aparatonan di comunicacion aumenta-
       tivo y alternativo (AAC). Yuda un mucha haya su bos, den cualkier          Segun nos comprension di autismo ta evoluciona, asina tambe
       forma cu esey ta, por cambia bida.                                         nos sistemana di  sosten mester evoluciona. E meta no ta pa

                                                                                  drecha  ningun  hende,  sino  pa construi  un  mundo  unda cada
       Pa mayornan cu ta balora conexion emocional y construccion di              mucha ta wordo sosteni pa ken nan ta. Cu mas concientisacion,
       relacion, DIR/Floortime ta un alternativa cada biaha mas popular.          colaboracion, y inversion — Aruba por ta parti di e progreso ey.
   1   2   3   4   5   6   7   8